Over Maria hebben we al vaker geschreven maar wellicht nog niet over dit feest of deze gedachtenis rond Maria: Onze-Lieve-Vrouw van Smarten. Dat gedenkt de Kerk op 15 september, een dag na de Kruisverheffing van Jezus. Dan wordt in de liturgie aan zijn moeder Maria gedacht en aan al de pijnen die zij meemaakte. Er wordt van zeven smarten, zeven pijnscheuten gesproken die haar hart gekwetst hebben. In de volksmond spreekt men van Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Weeën.
Welke zijn die zeven pijnen?
De zeven weeën verwijzen naar de vlucht naar Egypte (Matteüs 2,3), de opdracht van Jezus in de Tempel waarbij Simeon voorspelde dat een zwaard Maria’s hart zou doorboren (Lucas 2,34-35), het zoekraken van Jezus in Jeruzalem (Lucas 2, 43-45), de ontmoeting van Jezus en Maria op de Calvarieberg (Lucas 23,25) , Maria die onder het kruis staat (Johannes 19,25), Maria met de dode Jezus op haar schoot (Matteüs 27,57-59) (de piëtafiguur) en de begrafenis van Jezus (Johannes 19,40-42). Iconografisch wordt Onze Lieve Vrouw van Smarten weergegeven met zeven zwaarden die haar hart doorboren. Ook worden de verschillende smarten afzonderlijk weergegeven.
Ontstaansgeschiedenis
Tijdens de 19e eeuw werden veel feesten ingevoerd in de Kerk. Waren het uitlopers van het concilie van Trente of reacties op de Verlichting die de Rede op de voorgrond zette? Of een reactie op de Franse revolutie die veel vernieling en angst meebracht?. Het feest van de Zeven Smarten werd oorspronkelijk door de Servieten van Maria ingesteld. Deze Orde der Servieten van Maria werd in 1233 opgericht door zeven vooraanstaande Florentijnen. In 1264 stichtte deze orde een vereniging ter bevordering van de devotie tot de zeven smarten van Maria. In 1688 verleende paus Innocentius XI officiële goedkeuring aan deze gedachtenis, die sindsdien geldt als een van de zogenoemde kleine Mariafeesten. Paus Benedictus XIII schreef het feest in 1727 voor de gehele Kerk voor. Het werd onder de naam Compassio van O.L. Vrouw gevierd op de vrijdag vóór Passiezondag. Paus Pius VII stelde de datum in 1814 (na zijn bevrijding uit Napoleons gevangenschap) vast op 15 september. Deze datum hangt samen met het feest van Kruisverheffing op de dag ervoor op 14 september.In 1814 voerde Paus Pius VII dit feest in voor de hele kerk. Onze Lieve Vrouw van Smarten werd de patrones van Slowakije.
Afbeeldingen in de kerk van Alsemberg
Veel “pijnen van Maria” zijn terug te vinden in de kerken. In de kerk van Alsemberg waar ik opgroeide vind je het in de kruisweg van F. Devriendt en in de glasramen. Zij waren en zijn als het ware een catechetisch onderricht via een “stripverhaal” in steen en in glas. Beelden, schilderijen en iconen bestaan er ook van en herinneren de mensen eraan dat ze niet alleen staan in hun moeilijkheden, Maria, als “ervaringsdeskundige” is erbij. Bij haar kan je met alles terecht, ook met onze diepste pijnen.
Congregatie van O.L.V. van 7 Weeën
Sedert 1305 bestaat in Ruiselede een bedevaartplaats van O.L.V. van Zeven Weeën “Ons vrouwe van Ruselede” geheten. Hier worden de moeilijke momenten in Maria’s leven en in eigen leven herinnerd en er is recentelijk zelfs een “troostmantel” gemaakt die de pijnen van de huidige pandemie helpen dragen. Er is ook een Broederschap dat nu 333 jaar bestaat met als doelstelling: “Maria eren en met Haar en door Haar, Jezus verkondigen”.
In 1811 wordt de naam “Zusters van Zeven Weeën” de eerste keer gebruikt. Enkele jonge vrouwen kwamen in Ruiselede samen met een priester en in 1846 werd de Congregatie definitief erkend in de Kerk. Hun doelstellingen waren, zijn: “ dienstbaar zijn, het geloof verkondigen, christelijke opvoeding- en onderwijs, zieken-en bejaardenzorg” In 1847 begon het klooster en de school in Sint-Genesius-Rode. Volgend jaar reeds 175 jaar! Als tiener kwam ik er vaak om het kerkelijk linnen van Alsemberg te gaan dragen om ze dan door de zusters netjes gewassen en gestreken later weer op te halen. Bij hen konden we als parochie ook terecht om de nodige hosties te verkrijgen.
Krokus als logo
Het logo van de zustercongregatie is een “krokus”. Die staat voor de “lentebode” die na de winter, (na Corona) het nieuwe leven aankondigt. Krokussen staan in bosjes bijeen wat naar “verbondenheid” verwijst. En die verbondenheid hebben we goed ervaren tijdens de “weeën” van de pandemie. Op 15 september om 17 uur is er in de kerk van O.L.V. van Zeven Weeën in Ruiselede een vesperdienst. Wij kunnen er ons in gedachten bij aansluiten met hun gebed: “Heer leer ons de mantel van liefde slaan rond al wie leven moet met een gekwetst bestaan” En wie weet kan de prachtige muziek van het “Stabat Mater” van Battista Pergolesi of Arvo Pärt ons daarbij helpen.
Vandaag
In 2013 vierde de congregatie in Ruislede haar 325 jarig bestaan en in 2005 maakte de Agnes Maes een hedendaags kunstwerk ‘De Zeven Weeën.’ Het blauwe, doorspekt met licht, verbeeldt Maria's mantel. De verticaliteit geeft de verbondenheid weer tussen hemel een aarde, de horizontaliteit - een tijdlijn - onze wereld met haar lijden en pijn. De zeven panelen zijn afgeboord met oranje-geel - het lijden van iedere individuele mens. De donkere band staat voor de zeven smarten van Maria. Waar het goddelijke het menselijk lijden raakt, verschijnen er sprankeltjes van hoop. Waar mensen zich in hun lijden toevertrouwen aan onze hemelse moeder Maria, daar wordt het leven weer hoopvol. Dat wens ik ieder van u toe.
Pastor Guido,
met dank aan mijn zus Rita van wie ik grotendeels dit artikel voor Kerk + Leven mocht overnemen en in een paar passages mijn eigen herinnering bijvoegde.
