Tijdens de oktobermaand staan er weer heel wat feesten of gedachtenisvieringen op de kerkelijke kalender. We schreven hier vroeger al over Sint-Franciscus, de Heilige Engelbewaarders, Theresia van Lisieux en Theresia van Ávila, St-Lucas. Het is maar een greep uit de rijke kalender van de Kerk in oktober. Het is ook een maand met aandacht voor Maria en wordt wel eens de Rozenkransmaand genoemd. Op 7 oktober viert de wereldkerk de gedachtenis van Onze-Lieve-Vrouw van de Rozenkrans. Deze gedachtenis willen we hier wat verduidelijken en stofferen. Waar ligt de oorsprong van deze naam?
Overwinning op de Turken
De Kerk kent al eeuwenlang een groot belang toe aan de rozenkrans. Het gebed is historisch gezien vooral bevorderd door de Dominicanen en de Kruisheren en door de jaren heen door verschillende pausen aangemoedigd. Het werd rijkelijk met aflaten beladen, vooral sinds paus Pius V (1566-1572) een beslissende militaire overwinning van christenen op de Turkse vloot (7 oktober 1571) toeschreef aan de kracht van het rozenkransgebed. Vandaar dat Pius het feest van Maria van de Rozenkrans instelde op deze datum.
Het rozenkransgebed: 'Psalter van Maria'
Terug naar die Rozenkrans. Vanwaar komt die? We weten allemaal dat er 150 psalmen in de bijbel staan en dat dezen in het getijdengebed in abdijen en kloosters op een bepaalde ritme gedurende de verschillende gebedstijden gebeden worden. Dit bidden ervan kwam in de vroege middeleeuwen op dreef. De psalmen werden in een voor gebed geschikte vorm verzameld in een apart boek, het zogenaamde 'psalter' of 'psalterium'. Voor gewone gelovigen raakten varianten op het psalmgebed van de kloosterlingen in zwang. Zo ontstond een soort 'volkspsalter'. In plaats van de 150 psalmen werden in de volkspsalters 150 vaste gebedsformules herhaald. Aanvankelijk domineerde daarbij het Onze Vader, maar omstreeks de 14e eeuw werd in het Westen het Weesgegroet het dominante gebed. Het volkspsalter was voortaan een 'Psalter van Maria'. Het werd al snel gebruik om in het Psalter van Maria de reeks van 150 Weesgegroeten op vaste plaatsen te onderbreken voor in totaal vijftien Onze Vaders en het overwegen van vaststaande geloofsgeheimen. Daarmee was het rozenkransgebed zoals we dat nu nog kennen een feit.
Bekransing met een snoer van rozen
In de sterke Mariadevotie van de late Middeleeuwen werd het rozenkransgebed al snel zeer populair. Allerlei legenden over het gebed gingen de ronde doen. Aan één daarvan ontleent het gebed zijn naam. Volgens de bewuste legende neemt Maria de Weesgegroeten uit de monden van haar dienaren aan, om ze als rozen aan een snoer te rijgen; met dit snoer bekranst ze zich vervolgens.
Bruid
Een rozenkrans was in de late middeleeuwen het symbool voor een bruid. De Kerk wordt in het Nieuwe Testament de 'bruid van Christus' genoemd. Maria is het zinnebeeld van de Kerk. Als zinnebeeld van de Kerk past het Maria om, als een bruid, een rozenkrans te dragen. Nu is duidelijk wat een schitterend beeld het is, als Maria in de legende van de door haar ontvangen Weesgegroetjes een snoer van rozen maakt: het gebed van de gelovigen siert Maria, en daarmee de Kerk, de bruid van Christus.
Gebedssnoer
Het rozenkransgebed wordt gebeden met een gebedssnoer. Dit snoer heet, net als het gebed, 'rozenkrans'. Het gebruik van een gebedssnoer heeft de rooms-katholieke traditie overigens gemeen met andere tradities, met name in het Oosten. Het snoer van een rozenkrans is bezet met 5 groepen van elk 10 kleine kralen, de zogenaamde 'tientjes'. De tientjes worden van elkaar gescheiden door grote kralen, 5 in totaal. Op elke kleine kraal wordt een Weesgegroetje gebeden, op elke grote kraal een Onze Vader. Maar dat wist u allicht al langer.
Rozenkransgebed
Een rozenkrans bestaat uit vijftien tientjes; elk tientje omvat een Onze Vader, tien Weesgegroeten en een Eer aan de Vader. Maar het rozenkransgebed omvat dan weer drie rozenhoedjes van telkens vijf tientjes, telkens rond vijf geheimen van onze heilsgeschiedenis, van Gods zorgzaam bezig zijn met onze verlossing. Daardoor wordt duidelijk dat het rozenkransgebed helemaal draait rond de liefde en genade van God, die we hebben leren kennen door zijn menswording. Maria heeft daar op bijzondere wijze aan meegewerkt door haar ja-woord van Nazareth, maar God houdt het initiatief. Via Maria brengen wij God alle eer en alle lof.
3 keer 5 mysteries
Er zijn de blijde geheimen (op maandag en donderdag): de aankondiging van de geboorte van Jezus door de engel, het bezoek van Maria aan haar nicht Elisabeth in dienstbare beschikbaarheid, de geboorte van de Heer Jezus, de opdracht van de Heer Jezus in de tempel en terugvinding van de Heer Jezus in de tempel. Er zijn de droeve mysteries (dinsdag en vrijdag): de angst van de Heer Jezus in de Hof van Olijven, de geseling van de Heer Jezus, de doornenkroning van de Heer Jezus, de kruisdraging door de Heer Jezus en de kruisdood van onze Verlosser. En er zijn de glorievolle mysteries (op woensdag, zaterdag en zondag): de verrijzenis van de Heer Jezus, de hemelvaart van de Heer Jezus, de nederdaling van de heilige Geest, de Tenhemelopneming van Maria, en de kroning van Maria tot hemelkoningin. Doorheen deze vijftien mysteries wort heel het leven, sterven en verrijzen van de Heer Jezus in zijn kernmomenten verhaald. Kun je dan nog ontkennen dat Maria ons, die het spoor naar de Heer wel eens kwijt zijn, ons heel graag bij Hem wil en kan brengen?
Geheimen van het Licht
Paus Johannes Paulus II voegde op 16 oktober 2002, bij het begin van het Jaar van de Rozenkrans, in de apostolische Brief Rosarium Virginis Mariae vijf zogenaamde Geheimen van het Licht toe aan de traditionele vijftien geheimen van het rozenkransgebed. Maar deze zijn in het volksgebed nooit helemaal doorgedrongen. Het zijn: het doopsel van Christus, de bruiloft van Kana, de verkondiging van het Rijk Gods, de verheerlijking van de Heer Jezus op de berg Thabor, en het laatste avondmaal. Het zijn telkens geheimen waarin de Heer Jezus zich openbaart, zich laat kennen in de zending die Hij van de Vader heeft ontvangen. Deze zijn niet zo gekend, misschien een uitdaging voor deze rozenkransmaand?
Zelf bidden
Vaak wordt de rozenkrans wel eens het gebed van de armen of de kleinen of eenvoudigen genoemd. Zij die geen spraakwaterval van woorden gebruiken. Je moet je ook niet vooraf verdiepen in één of andere gebedsmethode. Zei Jezus zelf niet dat we geen omhaal van woorden moeten gebruiken? Zovelen voor ons hebben het gebeden, in onze eigen familie, bij onze grootouders en overgrootouders. Maar ook Bernadette Soubirous, moeder Teresa en vele andere bekende heiligen zochten hun toevlucht tot dit eenvoudige gebed. Je kan het bidden bij een wandeling, een bedevaart, genietend van de natuur en Zijn schepping. Misschien eens uitproberen op een herfstwandeling de komende dagen of weken? Aan een kapelletje of de Lourdesgrot in Neerpede? Bij Maria mogen we dan thuiskomen op het ritme van deze krans van gebeden.
Pastor Guido
Met dank aan de site van KRO-NCRV en Kerknet.
