Het is met grote vreugde dat ik de Syrisch-katholieke gemeenschap van Brussel mag voorstellen aan de lezers van Kerk en Leuven. Mijn eerste kennismaking met dit tijdschrift vond plaats tijdens mijn universitaire studies aan de KU Leuven tussen 2014 en 2017. Ik koester nog steeds een dierbare herinnering aan de parochie van de Abdij van Vlierbeek te Kessel-Lo.
De Syrisch-katholieke parochie vormt een katholieke gemeenschap van oosterse ritus, meer bepaald de Syrisch-Antiochische ritus. De katholieke Kerk bestaat immers niet uitsluitend uit het Westen en de Latijnse ritus. Wereldwijd telt men minstens drieëntwintig Kerken van oosterse ritus, de zogeheten uniaten, die in volledige communie leven met de bisschop van Rome, de paus. Deze Kerken worden tevens sui juris genoemd, daar zij binnen de universele Kerk een zekere liturgische en kerkelijke autonomie genieten. Aangezien wij katholieken zijn, ook al behoren wij tot de oosterse ritus, vallen wij onder het gezag van de plaatselijke katholieke ordinaris, met name de aartsbisschop van Mechelen-Brussel. Zoals ook bij andere oosterse Kerken het geval is, voelde de Syrisch-katholieke Kerk van Antiochië, de uniate tak van de Syrisch-orthodoxe Kerk, de noodzaak om een pastorale zorg uit te bouwen voor haar gelovigen die naar België zijn uitgeweken. Hoewel reeds sinds enkele decennia Syrisch-katholieke gezinnen in België een nieuwe thuis hebben gevonden, is hun aantal aanzienlijk toegenomen door de tragische gebeurtenissen die het Midden-Oosten in de voorbije decennia hebben geteisterd: in het bijzonder de oorlog in Irak in 2003 en de oorlog in Syrië die meer dan dertien jaar heeft geduurd sinds 2011. Deze laatste vond haar afloop in de val van het dictatoriale regime van de familie Assad en de vervanging daarvan door een islamitisch regime in december 2024.
Onze eerste missen vonden plaats in 2016 in de Sint-Gertrudiskerk in Machelen, vervolgens in de kapel van het Klooster van de Visitatie in Kraainem, om zich uiteindelijk in 2019 definitief te vestigen in de kerk van de Heilige Familie in Sint-Lambrechts-Woluwe. Dat betekent dat wij nu al zes jaar in deze kerk samenkomen, die ruim is en over een gemakkelijke parkeergelegenheid beschikt. De Heilige Familie brengt elk weekend tussen de 400 en 500 mensen samen, en tijdens de grote feesten nog veel meer. Daar delen Franstaligen, Nederlandstaligen, Syriërs en soms ook Hongaren broederlijk het kerkgebouw, evenals enkele parochielokalen in de wijk. De mis in de Syrische ritus wordt elke zondag om 12u15 gevierd, na die van de Franstaligen en Nederlandstaligen. Eén of twee keer per jaar organiseren we een gezamenlijke viering, meertalig en met verschillende ritussen. De Syrisch-katholieke gemeenschap van het bisdom telt ongeveer 300 gezinnen, verspreid over het hele bisdom: in Brussel, Vlaams-Brabant en Waals-Brabant. Onze gewone zondagse mis brengt tussen de 150 en 250 mensen samen en bereikt tot 500 gelovigen bij bepaalde gelegenheden in het jaar. De parochianen komen voornamelijk uit het Midden-Oosten, vooral uit Syrië, Irak en Libanon, waarvan 90% al tien jaar in België woont. Het is een vrij dynamische en relatief jonge gemeenschap, goed geïntegreerd in de Belgische samenleving, zowel taalkundig als op vlak van werk, in het bijzonder de actieve generatie en de jongeren. Ons pastoraal leven beperkt zich niet enkel tot de wekelijkse of zondagse liturgische vieringen, maar omvat ook twaalf gebedsgroepen: gezinnen, vrouwen, jongeren, catechese en misdienaars. Al deze groepen komen door de week bijeen, één of meerdere keren per maand, om een christelijke vorming te ontvangen. Het zijn eveneens plaatsen van sociaal-culturele ontmoeting. We proberen ook jaarlijks een bedevaart te organiseren, vaak in een ander Europees land.
De aanwezigheid van katholieke gemeenschappen van oosterse ritussen verrijkt ongetwijfeld de Belgische katholieke Kerk. Dat is duidelijk zichtbaar in Brussel, waar het pastoraat van katholieke gemeenschappen met buitenlandse afkomst een steeds actievere, zelfs vitale rol speelt voor de lokale kerken. De aanwezigheid van kerken uit het Midden-Oosten raakt bovendien aan de kwestie van de christenen van het Oosten, die in hun landen van oorsprong – meestal moslimmeerderheden – een minderheid zijn geworden en nu verspreid leven over de hele wereld. Het gaat om een echte overlevingsvraag voor deze tweeduizend jaar oude Kerken, die de Apostelen van Christus persoonlijk hebben gekend en die rijk zijn aan diverse theologische, literaire en culturele tradities met een meerwaarde voor de universele Kerk. “De Kerk moet opnieuw leren ademen met haar twee longen, die van het Oosten en die van het Westen”, verzekerde paus Leo XIV door Heilige Johannes Paulus II te citeren tijdens zijn ontmoeting met de ROACO-organismen, die de christenen van het Oosten steunen, afgelopen juni. België is ons adoptieland geworden en wij zijn dankbaar voor de godsdienstvrijheid, de gastvrijheid en de vele kansen voor een professionele toekomst. Toch rijst de vraag naar ons geestelijk, ritueel en taalkundig voortbestaan.
P. Thomas Habbabé
