Op 25 januari viert de Kerk het feest van de bekering van Paulus. Wie was hij? Wie is hij geworden? Een man waar we ongetwijfeld veel aan te danken hebben.
Saulus
We kennen hem als Saulus, zijn vergriekste naam, want hij droeg de naam van de eerste koning van Israël: Saul. In het bijbelboek van de Handelingen van de Apostelen horen we voor het eerst zijn naam in het verhaal van de marteldood van de eerste christen Stefanus: ‘De getuigen ( die Stefanus moeten stenigen) gaven hun mantel in bewaring bij een jongeman die Saulus heette. […] Saulus keurde de moord op hem goed.’ Hij is aanwezig in Jeruzalem en staat -volgens ons- aan de verkeerde kant.
Verderop in de Handelingen en doorheen heel wat elementen uit zijn eigen brieven komen we meer over hem te weten. Saulus is een hellenistische Jood, waarschijnlijk afkomstig uit Tarsis, in Zuid-Turkije. Hij is vermoedelijk een leeftijdsgenoot van Jezus maar heeft hem nooit gekend. Hij kwam uit een familie die welgesteld was, een geslacht van farizeeën. Dit gaf hem ook het Romeinse burgerrecht. Als jongeman kwam hij naar Jeruzalem om er zijn religieuze opleiding te volgen bij de toen befaamde rabbi Gamaliël. Gamaliël behoorde tot de school van Hillel, één van de strekkingen binnen het farizeïsme ten tijde van Jezus. Deze strekking, afkomstig uit Babel, stond open voor vernieuwing en achtte zich minder gebonden door de overgeleverde tradities. Als farizeeër had Saulus dan ook veel aandacht voor de joodse wet die hij bestudeerde en nauwkeurig onderhield. Maar ook na zijn bekering zal hij als christen op zoek gaan naar de plaats van de wet in het jonge christendom. Het is een theologisch thema dat in zijn brieven, vb. in de Romeinenbrief, meer dan eens ter sprake komt. ‘Worden we gered door de genade of door de trouw aan de Joodse wet?’
Na de moord op Stefanus breekt er een christenvervolging uit en verspreiden de christenen zich in het binnen- en buitenland. ‘Saulus probeerde de gemeente te vernietigen door mannen en vrouwen met geweld uit hun huizen te sleuren en hen te laten opsluiten in de gevangenis.’ Hij gaat naar Damascus (Syrië) om ook daar de christenen gevangen te nemen en mee te voeren naar Jeruzalem.
Onderweg gebeurt het onvoorstelbare. In Handelingen wordt drie maal verteld hoe Saulus door een licht verblind werd en aangesproken werd door een stem: ‘Saulus, Saulus, waarom vervolgt gij mij?’ Paulus zelf beschrijft het gebeuren vanuit een ander oogpunt in zijn brief aan de Galaten: ‘Maar toen besloot God, die mij al voor mijn geboorte had uitgekozen en die mij door zijn genade heeft geroepen, zijn Zoon in mij te openbaren. Die geestelijke ontmoeting met de Verrezen Christus en de hulp die hij daarna kreeg eerst van Ananias, later van Barnabas maken Paulus tot christen. Een radicale bekering.
Paulus
Als christen wordt Saulus meer gekend als Paulus, zijn latijnse naam die ‘klein, nederig’ betekent. Paulus blijft de eerste drie jaar op de achtergrond: heeft hij die tijd nodig om in zijn nieuwe identiteit van christen thuis te komen? Daarna gaat Barnabas op zoek naar hem en zij zullen samen in Antiochië (Noord-Syrie) een levendige gemeenschap van christenen opbouwen. Paulus krijgt de smaak van de evangelisatie te pakken. Hij onderneemt drie grote evangelisatiereizen doorheen Klein-Azië en tot in Griekenland. Heel wat ervaringen werden neergeschreven in de Handelingen van de Apostelen. Paulus botst op heel wat weerstand. De joodse gemeenschappen zijn verontwaardigd als hij het heeft over een messias die gekruisigd werd. Hij richt zich uiteindelijk dan ook meer naar de ‘heidenen’, de niet-joden. Heel wat mensen waren werden aangetrokken door het Joodse geloof in de Ene God maar werden door de Joden niet als volwaardig lid van de gemeenschap erkend. Paulus wist die mensen op te vangen in de christelijke gemeenschappen. En, mits wat strubbelingen, kreeg hij het gedaan dat ook de ‘gemeenschap van Jeruzalem en de Twaalf’ hiermee akkoord gingen. Het waren belangrijke beslissingen die mee de toekomst bepaald hebben. De openheid van Jezus voor wie uitgesloten werd, bleef voorbeeld en inspiratiebron. Maar ook onder de heidenen werd Paulus’ boodschap niet altijd begrepen en aanvaard.
Paulus hield contact met de gemeenschappen waar hij op bezoek ging door brieven te schrijven. Waarschijnlijk schreef hij veel meer dan de 14 brieven die bewaard zin in het Nieuwe Testament. Als we horen ‘Uit de brief van de heilige Paulus aan…’ wordt er wel eens gezucht. Zijn teksten en zijn denkwijze zijn niet altijd eenvoudig. Maar enkele brieven zijn wel de oudste christelijke teksten die we hebben: de eerste brief aan de christenen in Tessalonika (Griekenland) zou dateren van het jaar 50 na Christus!
Paulus wordt als gevangene, na een hetze in de tempel van Jeruzalem, meegevoerd op een vierde reis tot in Rome om daar geoordeeld te worden als romeins burger. Hij krijgt het klaar om ook daar te mogen prediken tijdens zijn gevangenschap. Zo heeft het evangelie op korte tijd het toenmalige wereldcentrum bereikt.
Het Nieuwe Testament vertelt niets over de dood van Paulus. Men vermoedt dat hij rond het jaar 64 gedood werd in de christenvervolgingen onder keizer Nero. (pastor Tite)
