Elk jaar tijdens de advent brengt Welzijnszorg een deeltje van de armoedeproblematiek onder onze aandacht. Dit jaar klinkt de slogan: ‘Onbetaalbaar’ met als ondertitel: ‘Een goede woning zou voor onbetaalbare momenten moeten zorgen. Voor 1 op de 5 huishoudens is wonen onbetaalbaar. Onaanvaardbaar!’ Iedereen woont ergens en weet wel het belang van een goede woning. ‘Zonder dak boven je hoofd en een thuisgevoel kan je niet vooruit in het leven.’ Een slechte woning verpest niet alleen je gezondheid maar ook je sociale relaties, kansen op school…
Mijn eigen woongeschiedenis
Onwillekeurig kijk ik even terug naar mijn eigen ‘woongeschiedenis’. Ik heb al heel wat verhuisd en heel wat woonvormen uitgeprobeerd. Als kind woonden we ruim in een eigen huis met tuin in een dorp aan de rand van de stad. Ideaal… Als kotstudent zonder een ouderlijk huis werd het wat minder comfortabel maar je bent jong en vrij. In Frankrijk woonde ik in leefgemeenschappen of huurden we met enkele vrienden samen een appartement. Ik huurde ooit een piepkleine studio. Ik kende ook een paar minder normale woningen: ik toerde enkele maanden mee in de caravan en annexe camionette van foorkramers. Heel gezellig maar soms ijskoud. In West-Afrika leefde ik mee onder de tenten van semi-nomaden of woonde jarenlang in een huurhuis van leem op een gezamenlijk woonerf. Mensen vind ik nog altijd belangrijker dan bakstenen, een thuis belangrijker dan een huis.
Maar hoe belangrijk goed wonen is, heb ik tien jaar geleden ervaren als nieuwkomer in Brussel. Terug uit Afrika had ik snel een domicilie nodig om alle papieren in orde te kunnen maken. Ik had de belofte op een voltijdse benoeming als parochieassistente en een goedkope woonst. Maar toen ik toe kwam, was er nog niks officieel. Uiteindelijk bleek er slechts een halftijdse benoeming en nog geen beschikbare woonst. De rekening was snel gemaakt: met dat loon kon ik niet op de private markt huren én overleven. De eerste acht maanden leefde ik in vergaderlokalen en ging douchen bij parochianen. Ik wist meteen twee dingen: structuren en administratie lopen mank en gastvrijheid vind je bij eenvoudige mensen. Gelukkig kwam voor mij nadien alles in orde! Het is geen verhaal van vroeger. Onlangs nog vertelde mij iemand een gelijkaardige ervaring.
Huren in Brussel
Brussel heeft een tekort aan goedkope en kwaliteitsvolle woningen. De bevolkingsgroei maakt het hoe langer hoe moeilijker. Welzijnszorg merkt op dat ongeveer 33% van de Brusselse bevolking een inkomen heeft onder de armoedegrens. De berekening van de armoedegrens kan op verschillende manieren gebeuren. Meest algemeen legt men de grens op 60% van het nationaal mediaan inkomen. Voor een alleenstaande komt dit op 1185 €, voor een koppel met twee kinderen komt dit op 2487 €. Een andere manier is via het ‘referentiebudget’ m.a.w. hoeveel heeft iemand in een bepaald land nodig om menswaardig te kunnen leven? De bedragen liggen dan een klein beetje hoger dan de eerste berekening.
Brussel heeft 60% huurwoningen. Dit is heel wat meer dan de rest van België waar meer dan de helft mensen eigenaar zijn (wat geen garantie is voor een goede woonst). Een normale huurprijs mag maar een derde van het inkomen innemen. Drie op vier van de Brusselse huurders betaalt echter meer. Een alleenstaande leefloner zal vrij snel tot 70% van zijn inkomen moeten afstaan voor huur. Er blijft dan amper iets over om het einde van de maand te halen. De gemiddelde huurprijs van een appartement in Brussel loopt op tot 1 106 €. In Vlaanderen kwam men op 719 €.
Dan maar een sociale woning… Het is geen geheim dat er veel te weinig sociale woningen zijn. De wachtlijst is lang. Tien jaar wachten is geen uitzondering. Anderlecht scoort relatief goed qua aantal sociale woningen (9,98´%) en staat hiermee op de 4de plaats in het Brussels Gewest. Evere staat aan de top met 19.9´% en Elsene is de hekkensluiter met 3.26%. Waar ik wel geen cijfers over vond is de kwaliteit van de woningen. Eén op vijf van de Brusselse huishoudens klaagt. Drie problemen komen steeds terug: vocht, de woning is te klein en wordt overbezet of ze is niet te verwarmen. De huurder met weinig middelen zal niet snel gaan aankloppen bij de eigenaar want het alternatief voor een slechte woning is geen woning en wie wil er van de regen in de drop komen? Vaak betalen huurders met weinig inkomen in verhouding veel meer voor een slechte woning dan wie gewoon de prijs voor een normale woning kan neertellen. Sociale woningen zijn vaak beter dan de goedkope woningen van de privémarkt.
Woonmarkt en recht op wonen
Twee jaar na elkaar zal de adventscampagne over dit thema gaan. Dit jaar focust Welzijnszorg op de woonmarkt. Volgend jaar gaat het over het recht op wonen. Terwijl ik schrijf, knaagt er iets: zou er onder de luifel van de kerk opnieuw een dakloze ‘huizen’? Er waren enkele sporen. Het is al enkele keren voorgevallen. Meer dan vijfduizend mensen zijn dakloos in Brussel. De coronacrisis zal hun aantal ongetwijfeld nog doen stijgen. Er zijn te weinig opvangplaatsen en ieder winter opnieuw is het wringen om er binnen te geraken. Dit jaar kwamen er 1000 extra plaatsen bij maar er zijn er nog evenveel te kort. Noodhulp is nodig maar gelukkig groeit er ook een nieuwe visie. Het Brussels Gewest stapt mee in projecten om via ‘housing first’ ook te werken aan reïntegratie. De grootste moeilijkheid is wel om beschikbare kleine en betaalbare woningen te vinden. Er is nog een hele lange weg te gaan…
(pastor Tite met dank aan het campagnedossier van Welzijnszorg)
