Diaconie Bisdom Brugge

17 oktober 2023 - Werelddag van Verzet tegen Extreme Armoede

Laatste aanpassing op maandag 2 oktober 2023 - 16:58

Op 17 oktober is het Werelddag van Verzet tegen Extreme Armoede. Een bijdrage van priester Dominique Ballegeer, medewerker Dienst Diaconie.

Voor de 36ste keer reeds is deze Werelddag, in 1992 erkend door de Verenigde Naties, een dag waarop wereldwijd organisaties en verenigingen armoede en mensen die daarin moeten overleven, onder de aandacht brengen van het grote publiek.

Het ontstaan van deze Werelddag gaat terug op 17 oktober 1987 toen meer dan 100.000 mensen verzamelden op Place du Trocadéro in Parijs om slachtoffers van extreme armoede, geweld en honger te herdenken. Ze vierden toen ook het 30-jarig bestaan van ATD Vierde Wereld.

De stichter van ATD Vierde Wereld, père Joseph Wresinski (1912-1988), onthulde er de eerste gedenksteen voor de slachtoffers van armoede. Ondertussen zijn replica’s van deze steen in veel landen te vinden. In België zijn er 8, zoals in Brussel op de Esplanade voor het Europees Parlement. Op alle stenen staan in 1 of meer talen deze woorden van Wresinski te lezen:

Waar mensen gedoemd zijn in armoede te leven, worden de Rechten van de Mens geschonden. Zich verenigen om die rechten te doen eerbiedigen is een heilige plicht.

Hij bracht toen ook een huldebetuiging aan de moed, het lijden en het verzet van de allerarmsten: “Je témoigne de vous” (Ik getuig van u).

De armoede uit zijn jeugd leerde Joseph Wresinski: mensen in armoede verwachten vooral dat men naar hen luistert.

De ontmoeting in 1957 met gezinnen in het daklozenkamp van Noisy-le-Grand, een voorstad van Parijs, was de katalysator. Samen met hen zette hij zijn eigen ervaringen om in een maatschappelijk project en in een internationale beweging die armoede weigert te aanvaarden: ATD Vierde Wereld.

(De tekst gaat verder onder de afbeelding)

Werelddag van Verzet tegen Extreme Armoede

ATD stond oorspronkelijk voor “Aide à toute détresse” en werd later “Agir tous pour la dignité Quart Monde”. In het Engels: “All Together for Dignity” en in het Nederlands: “Samen voor Waardigheid”.

In de basisopties van ATD Vierde Wereld staat:

Ieder mens draagt in zich een fundamentele en onvervreemdbare waarde die hem bevestigt in zijn menselijke waardigheid.

Het gezin Wresinski (uit een Poolse vader en een Spaanse moeder) leefde in een interneringskamp. Emigranten uit West-Polen, in die tijd Duits grondgebied, waren tijdens Wereldoorlog I ongewenst. Joseph, geboren op 12 februari 1912 in het Franse Angers, wordt bakkersleerling en treedt later toe bij de Katholieke Arbeidersjeugd KAJ. Na zijn priesterstudies werkt hij als priester-arbeider en als pastoor op het platteland. In 1956 vraagt zijn bisschop hem om naar het daklozenkamp in Noisy-le-Grand te gaan. 252 gezinnen overleven er in de modder en de kou.

In 1957 sticht Wresinski samen met de gezinnen van het kamp de vereniging ATD Vierde Wereld. Hij bouwt er een bibliotheek, een kleuterschool, een werkplaats, een wasserette, een schoonheidssalon,... Op 14 februari 1988 overlijdt père Joseph Wresinski. Zijn graf bevindt zich in het internationaal centrum van ATD Vierde Wereld in Méry-sur-Oise, ten noorden van Parijs.

Beklijvend is zijn getuigenis:

“Ik ben aangekomen op 14 juli 1956, en op deze kale vlakte... verspreidde de zon een verzengende hitte, waren de steegjes verlaten en was er niemand buiten. Tegenover deze leegte zei ik bij mezelf: vroeger waren het waterbronnen, kruispunten van wegen, een kerktoren of een fabriek die de mensen bijeen brachten. Hier worden de gezinnen bijeengebracht door de armoede. Het was zoiets als een openbaring. Ik wist dat ik niet tegenover een alledaagse toestand van ‘relatieve armoede’ stond… of van persoonlijke moeilijkheden. Ik had te maken met een collectieve ellende. Onmiddellijk heb ik aangevoeld dat ik daar bij mijn volk was. Dat valt niet uit te leggen, het was zo. Vanaf dat moment heeft mijn leven een keer genomen.”

ATD Vierde Wereld is dus sinds al die jaren een internationale beweging die in 30 landen wereldwijd met mensen in armoede, met vrijwillig(st)ers en medestanders, strijdt voor een wereld zonder armoede en sociale uitsluiting. De boodschap is steeds:

Armoede is geen noodlot. Wij moeten ons verenigen om armoede uit te roeien.

(De tekst gaat verder onder de afbeelding)

Ook in ons land is deze beweging zeer actief via de verschillende lokale en regionale ATD-groepen in Vlaanderen, Wallonië en Franstalig Brussel. In dialoog en samenwerking met andere partners in de armoedebestrijding worden sensibiliseringsacties opgezet om voortdurend de problematiek van mensen in extreme armoede kenbaar te maken, met een duidelijke boodschap ook naar de politieke overheden.

ATD overlegt regelmatig met de Welzijnsschakels en is ook lid van de Algemene Vergadering van het Netwerk tegen Armoede en van Welzijnszorg. Op verschillende plaatsen (steden en gemeenten) in België is ATD Vierde Wereld steeds (mede-)organisator van de jaarlijkse Werelddag (op 17 oktober zelf of daar dichtbij).

Een bijzondere werking zijn ook de Volksuniversiteiten waar mensen met armoede-ervaring en medestanders dialogeren over maatschappelijke thema’s.

Voor meer info en duiding kan ik verwijzen naar de website van ATD.

Bij het schrijven van dit artikel verneem ik ook het recent overlijden van priester Karel Staes (81 jaar). Hij was jarenlang een van de inspirators van Centrum Kauwenberg, een organisatie voor armoedebestrijding in Antwerpen. Hij schreef onder meer de tekst van het Vierde Wereldlied:

Kom en zing met ons tezamen,
wij zijn meer en beter waard.
Wat wij steeds opnieuw herhalen,
‘t is wat ons hier samen draagt.

Wij zijn geen onderdanen
en vragen hele dagen ons recht.

Wie ons rechten blijft afwijzen,
weigert onze waardigheid.
Ons altijd met de vinger wijzen
brengt ons tot opstandigheid.

Wij zijn geen onderdanen
en vragen hele dagen ons recht.

Wanneer zal de tijd opdagen
dat wij mensen mogen zijn,
en niet langer moeten vragen,
om erkend en vrij te zijn.

Wij zijn geen onderdanen
en vragen hele dagen ons recht.

(tekst: Karel Staes – muziek: vrij naar de Moorsoldaten)

Tot slot en ook als oproep nog deze woorden van père Joseph Wresinski: