Legioen Kleine Zielen

Engelen

Laatste aanpassing op zondag 28 september 2025 - 18:12

De devotie tot de Heilige Engelbewaarder, is aanbevolen en gebracht door monseigneur Dr. Everard de Jong

Inleiding

Een van mijn lievelingsschilders is Thomas Cole, een Amerikaanse landschapsschilder die leefde van 1801-1849. Hij heeft een vierluik geschilderd, the Voyage of Life genoemd, waarin hij de vier verschillende levensstadia uitbeeldt. Een kind komt de grot uitvaren. Een jongeling gaatzijn tocht door het leven beginnen. Een volwassen man is in nood op de woelige zee. En een oude man zit biddend in een bootje op de stille wateren tot hij naar het hemels licht mag gaan. In alle vier de schilderijen, te zien in de National Gallery of Art van Washington, DC begeleidt zijn engelbewaarder hem.

Engelen zijn ‘in’. Er wordt zelfs gesproken over een nieuwe engelenreligie. In elke boekwinkel is er wel een plank met boeken over deze geestelijke wezens. Vaak staan ze tussen de esoterische en New Age literatuur, zoals de boeken en tijdschriften over deva’s (goede natuurkrachten en goden in Hindoeïsme en Boeddhisme), geleidegeesten, gidsen, spiritisme en contacten met je engelbewaarder. Je zou bijna denken dat het gevaarlijk is om aan engelen te denken. Inderdaad kunnen de engelen van de duisternis, de gevallen engelen oftewel de duivels zich voordoen als engelen van het licht (II Kor. 11,14), waardoor de “onderscheiding der geesten”, van bv. St. Ignatius van Loyola (1491-1556),noodzakelijk is.

Het is dus geen probleem om ze aan te roepen en erop te vertrouwen. Integendeel. Ook de Catechismus van de Katholieke Kerk is er duidelijk over: engelen zijn geestelijke wezens, die God geschapen heeft voor ons heil. Jammer natuurlijk dat in de huidige tijd het nu net de New Age beweging en t.v. programma’s over geesten en spiritisme lijken te zijn, die de engelen weer in het bewustzijn van de gelovigen moeten terugroepen… Maar er verschijnen gelukkig ook goede katholieke boeken over engelen en hun verering.

De Heilige Schrift

In de H. Schrift komt het woord ‘engel’ vaak voor: In het oude Testament 128 keer, en in het Nieuwe Testament wel 175 maal. De aantallen die de H. Schrift noemt zijn ook indrukwekkend: het boek Daniël (7,10) stelt: “Duizenden duizendtallen dienden Hem en 10.000 keer honderdduizend stonden voor Hem (vgl. ook Gal. 3,19 en Hebr. 2,2-3). Ze hebben verschillende taken: ze aanbidden en bezingen God, brengen de wet, grijpen in in oorlogen, brengen boodschappen, voltrekken Gods straffen, beschermen, genezen, bevrijden, etc., etc.

In de Bijbel treffen we veel soorten engelen aan. Vgl. alleen al: “Want in Hem is alles geschapen, in de hemel en op de aarde, het zichtbare en het onzichtbare, tronen en hoogheden, heerschappijen en machten. Alles is door Hem en voor Hem geschapen” (I Kol. 1,16).

De meest bekende engelen zijn uiteraard de aartsengelen Gabriël (Lucas 1), Rafaël (Het boek Tobit) en Michaël (Apok. 12)

Oude schrijvers

De engeltypen werden door Pseudo Dionysius de Areopagiet (auteurschap tussen 485 en 518–28) in 9 verschillende categorieën geordend, en men kan er een aparte devotie toe hebben:

Bewakers van Gods troon

• Serafijnen (dichtst bij God)

• Cherubijnen (beschermen Gods troon en speciale mensen)

• Tronen (symbolen van Gods gerechtigheid en autoriteit)

Hemelse bestuurders

• Heerschappijen (sturen lagere engelen aan)

• Machten (coördineren de bewegingen van de hemellichamen)

• Krachten (opzieners van de aarde)

Hemelse boodschappers en strijders

• Vorsten (aangesteld over werelddelen)

• Aartsengelen (bewaken landen en volken)

• Engelen en beschermengelen (beschermen steden en mensen)

Ik zal me in dit artikeltje m.n. bezighouden met de onderste lagen: de aartsengelen en engelbewaarders.

De Herder van Hermas (2e eeuw) leerde al dat iedereen een engelbewaarder heeft, die ons de goede morele weg wil doen laten volgen. De kerkvaders en kerkleraren kennen het gebruik van het toevlucht nemen tot de engelbewaarders. In de Middeleeuwen was er veel theologie rond de eigenschappen van de engelen.

Pausen

Ook meerdere pausen hebben het bidden tot aartsengelen en engelbewaarders zeer aanbevolen:

De gedachtenis van de engelbewaarders reeds in 1608 door paus Paulus V (1550-1621) als een niet verplicht feest in de hele Kerk ingevoerd, en in 1670 door paus Clemens X (1590-1676) over de hele wereld op 2 oktober als verplicht te vieren ingesteld.

Paus Pius VI heeft op 20 september 1796 het gebedje Ange de Dieu, qui êtes mon gardien, à qui la Bonté Divine m'aconfié, éclairez-moi, gardez-moi, dirigez-moi et gouvernez-moi. Amen gegeven. (Engel van God, die mijn bewaarder bent, die de Goddelijke goedheid aan mij heeft toevertrouwd, verlicht, bewaar, geleid en bestuur mij. Amen.)

Paus Leo XIII (1810-1903) vroeg in 1886 de hele Kerkna de H. Eucharistieviering het volgende gebed tot de H. Aartsengel Michael te bidden:

“Heilige Aartsengel Michaël, verdedig ons in de strijd; wees onze bescherming tegen de boosheid en de listen van de duivel. Wij smeken ootmoedig, dat God hem zijn macht doe gevoelen. En gij, vorst van de hemelse legerscharen, drijf Satan en de andere boze geesten, die tot verderf van de zielen over de wereld rondgaan, door de goddelijke kracht in de hel terug. Amen.”

Een priester die de paus eens het gebed hoorde opzeggen, was onder de indruk van het vertrouwen dat de paus uitstraalde in de kracht van deze aartsengel bij de bestrijding van machten van de duisternis, die hij grote macht om te misleiden toekende. Immers, zoals al St. Paulus zei: “Ten slotte, zoek uw kracht bij de Heer en zijn almacht. Trek de wapenrusting van God aan om te kunnen standhouden tegen de listen van de duivel. Want onze strijd is niet gericht tegen vlees en bloed, maar tegen de heerschappijen, tegen de machten, tegen de wereldbeheersers van deze duisternis en tegen de geesten van het kwaad in de hemelse regionen” (Ef. 6,12-14).

De relatie van Paus Pius XI (Achille Ratti, leefde van 1857-1939, paus van 1922-1939) met zijn engelbewaarder begon als jongeman na het lezen van de ervaringen met en raadgevingen van St. Bernardus van Clairvaux (1091-1153), om namelijk eerbied, liefde en vertrouwen jegens onze engelen te hebben. Deze paus vertelde eens aan een groep bezoekers dat hij aan het begin en het einde van elke dag zijn beschermengel aanriep. Hij voegde eraan toe dat hij dit ook in de loop van de dag dikwijls herhaalde, vooral wanneer de dingen ingewikkeld werden. Hij vertelde dat hij steeds op wonderlijke wijze de bijstand van zijn beschermengel had gevoeld en hij voelde hem heel dikwijls vlak bij zich. Paus Pius XI beval met name bepaalde categorieën mensen aan veel tot hun engelbewaarders te bidden: diplomatieke vertegenwoordigers van de H. Stoel, missionarissen, ouders, opvoeders en padvinders, die “dikwijls alleen aan hun eigen kracht zijn overgeleverd hun weg moeten vinden en obstakels overkomen”. De paus beperkte zich echter niet tot zijn engelbewaarder. Ook tot de engelen van kerkelijke ambten en omschreven gebieden, zoals bisdommen en landen, had hij een bijzondere devotie.

Paus Pius XII (1867-1958) beval in een toespraak op 3 oktober 1958 tot zevenhonderd Amerikaanse pelgrims aan om steeds in een soort vertrouwelijke omgang met de beschermengelen te leven. Hij verwees naar de kleine kinderen, van wie de engelen in de hemel voortdurend het aangezicht van de Vader aanschouwen (Mt. 18,10). Hij steldedat de beschermengel zich niet slechts richt op de bescherming van ons lichaam, maar vooral bekommerd is om de voortgang van onze ziel. Hij is een meester in ascese en mystiek. Hij kan ons tot de top van het geestelijk leven voeren.

De heilige paus Johannes XXIII (1881-1963, paus van 1958-1963) had ook een diepe verering voor zijn engelbewaarder en vertrouwde op zijn werking. Zo stelde hij bij het dertigjarig bestaan van Radio Vaticaan op 1 oktober 1961 dat de engelen bijzondere steun kunnen geven aan de woorden van de priesters, bisschoppen en de paus. “Mogen Gods engelen de herauten van onze stem zijn.. Mogen de engelen in ieder huis doordringen en daar zeggen hoe vol zorg wij zijn voor het tot stand komen van sociale eendracht, voor reinheid van zeden, het beoefenen van de liefde, de vrede onder alle volkeren. Mogen de engelen tenslotte de gelovigen aansporen om te bidden voor het concilie.” Later zal hij de priesters aansporen om te bidden tot de engelen om hen te helpen dagelijks aandachtig, eerbiedig en godsvruchtig het brevier te laten bidden. Ook ouders kregen van hem de opdracht om hun kinderen te laten weten dat ze nooit alleen zijn en hun te leren hoe ze vertrouwelijk met hem kunnen omgaan. Vijfmaal per dag bad hij: “Engel van God, die mijn bewaarder zijt, aan wie de goddelijke goedheid mij heeft toevertrouwd, verlicht, bewaar, geleid en bestuur mij. Amen.”Een andere mooie praktijk, die hij geleerd had van Paus Pius XI, beval hij vaker aan: wanneer je met een persoon moet spreken die voor je argumenten moeilijk toegankelijk is, neem dan je toevlucht tot je beschermengel. Beveel hem je zaak aan. En vraag hem dan tussenbeide te komen bij de beschermengel van degene met wie je spreekt. Wanneer de overeenstemming van de engelbewaarders er eenmaal is, wordt het onderhoud een stuk gemakkelijker. Ook kun je de engelbewaarder van de ander vragen hem tot een helder inzicht en rustig oordeel te brengen. Als Paus refereerde hij 40 maal aan zijn bewaarengel, en schreef de inspiratie voor het Tweede Vaticaans Concilie toe aan de bemiddeling van zijn beschermengel.

Paus Paulus VI schreef aan de Nederlandse bisschoppen dat de engelen in de Nieuwe Catechismus te weinig aan bod kwamen.

Johannes Paulus I

Johannes Paulus II had mooie uitgebreide algemene audiënties in Juli-Augustus 1986 over engelen. Hij heeft de Catechismus en Compendium uitgegeven, met paragrafen over de engelen. Ook heeft St. paus Johannes Paulus II het gebed tot de H. Aartsengel Michael ten zeerste aanbevolen.

Paus Benedictus XVI waardeerde hem zelfs bij ongelukken.

Paus Franciscus zei tot zijn medejezuïeten in Roemenië:

“We leven in een tijd die meer van jezuïet Faber is dan van de Nederlandse jezuïet Canisius [2], die een man van het dispuut was. In tijden van spanning en kritiek moeten we doen zoals Faber, die werkte met de hulp van engelen; hij vroeg aan zijn engel, om te spreken met de engelen van de anderen, zodat die zouden bewerken wat wij zelf niet kunnen doen. Dan heb je werkelijke nabijheid nodig, een zachtaardige nabijheid. Op de eerste plaats moeten we nabij zijn aan de Heer met gebed, met tijd doorgebracht voor het tabernakel. En dan ook de nabijheid tot Gods mensen in het dagelijkse leven met werken van barmhartigheid, om wonden te helen.”

Paus Leo XIV

Heiligen

Ook veel heiligen staan bekend om hun vertrouwelijk omgang met de aartsengelen en/of hun engelbewaarder. Een jaar na de dood van haar zoontje Evangelista verscheen deze jongen aan St. Francesca Romana (1384-1440), samen met de aartsengel Michael. De aartsengel bleef vanaf dat moment zichtbaar bij haar aanwezig en hielp haar de zielen van de mensen te doorgronden, voorspellingen te doen en genezingen te laten gebeuren.

In 1429 vroeg de Aartsengel Michaël Jeanne d'Arc(1412-1431) Frankrijk te bevrijden van de Engelsen, wat ook gebeurde.

Tijdens de contrareformatie kreeg de devotie tot de H. engelbewaarder speciale aandacht. De zalige Petrus Faber(1506-1546), de eerste priester van het Gezelschap van Jezus,had een grote verering voor de engelen, die hij voortdurend aanriep tijdens zijn reizen. Franciscus van Sales schreef over hem in zijn Introduction a la vie devote:

“De grote Petrus Faber (…) kwam eens vanuit Duitsland, waar hij ter ere Gods grote dingen had gedaan, door het bisdom van zijn geboorteplaats en vertelde hier, dat hij op zijn reizen door ketterse steden steeds de Engelbewaarder van die parochie had gegroet en daardoor veel troost had ontvangen. Hij heeft als het ware gevoeld, hoe ze hem tegen de aanslagen van de ketters beschermden en hem hielpen, veel zielen ontvankelijk en leergierig te maken voor de leer van het heil.
Hij vertelde dit zo indringend, dat een dame vier jaar geleden, dus 60 jaar later, met grote ontroering aan mij dit vertelde. Daarom was het een grote vreugde voor mij, in het kleine dorp Villaret tussen onze wilde savoyischebergen een jaar geleden een altaar te wijden op die plek, waar deze heilige man het licht der wereld gezien heeft.”

De Jezuïet St. François Borgia (1510-1572) heeft met zijn Traité et pratique de la dévotion aux saints anges (1575) de verering van de engelen zeer gestimuleerd. De H. Petrus Canisius (1521-1597), eveneens Jezuïet, stond bekend om het feit dat hij bij zijn diplomatieke missies, in de biechtstoel, op de kansel, tijdens zijn reizen telkens met succes een beroep deed op zijn engelen. Voordat hij een moeilijke wijk betrad, vroeg hij aan de engel van die wijk zijn apostolaat vruchtbaar te maken.

De heilige bisschop Franciscus van Sales (1567-1622)had een grote devotie voor engelbewaarders, beval predikanten aan om vóór de preek de engelen van de toehoorders aan te spreken en schreef een eigen gebed.Evenzo deed St. Paulus van het Kruis (1694-1775), de stichter van de Passionisten. Aloysius van Gonzaga (1568-1591) had er een speciale devotie voor, en riep hem minstens drie keer per dag aan en schreef er een boekje met meditaties over.

St. Giovanni Bosco (Don Bosco) (1815-1888) schreef een eigen boekje over de engelbewaarder. Hij merkte op dat het verlangen van onze engelbewaarder om ons te helpen veel groter is dan ons verlangen om geholpen te worden. Hij beval zijn jongens zeer aan hun toevlucht te nemen tot deze hemelse helpers. Zo wijdde hij de verjaardagen, de eerste dagen van de maand, en de dinsdagen toe aan de herinnering van de engelbewaarders.

Hij werd meerdere malen gered door Il Grigio, een grote grijze hond die plotseling uit het niets opdook, hem vergezelde op gevaarlijke tochten, zijn belagers verdreef, of hem de weg wees. De naam “de Grijze” kreeg hij van de jongens die hem ook vaker zagen.

St. Gemma Galgani (1878-1903) kon spreken met haar engelbewaarder en hem aanraken. Pater Germano, haar geestelijk leidsman, vertelde

“…Hij liet zich aan haar zien, soms in de lucht met uitgespreide vleugels, soms met zijn handen uitgestrekt over haar, of beide handen gevouwen in gebed. Een andere keer knielde hij naast haar. Als ze mondgebed samen baden of het brevier, deden ze dat alternerend. Ze hadden een rivaliteit over wie met de meeste vurigheid‘Viva Gesu’ of ‘Benedetto di Dio’ en andere schietgebeden kon bidden. Wanneer de tijd voor meditatie was aangebroken, inspireerde de engel haar met de mooiste ideeën, en bewoog haar affecties.” Hij was overigens niet alleen lief tegen haar… Gemma schreef: “Hij corrigeerde me elke keer als ik iets verkeerd deed, hij leerde me om slechts weinig te spreken, en alleen als ik was aangesproken. Op een dag toen sommigen over een bepaalde persoon niet zo goed spraken, en ik me erin wilde mengen, gaf de engel me een stevige vermaning. Hij vertelde me mijn ogen neergeslagen te houden. Een keer in de Kerk verweet hij me: ‘Is dit de manier waarop je je in de tegenwoordigheid van God gedraagt?’ Een andere keer spoorde hij me aan op deze manier: ‘Als je niet goed bent, laat ik me niet meer aan je zien.’ Hij leerde me meerdere keren hoe me te gedragen in de aanwezigheid van God, d.w.z. Hem te aanbidden in zijn oneindige goedheid, zijn oneindige majesteit, zijn barmhartigheid en zal zijn attributen.”

Zo reëel was zijn aanwezigheid dat zij hem vaak op pad stuurde om dingen te regelen of gunsten te vragen aan Jezus, Maria, of St. Gabriel Possenti (1838-1862). Zelfs brieven aan haar geestelijk leidsman stuurde ze vaak met hem mee. Ze hield veel van haar hemelse compagnon.

De heilige Pater Pio van Pietrelcina (1887-1968) beval mensen aan goed naar hun engelbewaarder te luisteren. Ook heeft hij meerdere keren mensen aanbevolen met hun problemen bij hem te komen via de contacten van hun engelbewaarder met de zijne. “Stuur jouw engelbewaarder maar naar de mijne”. Vaker ontmoette hij mensen die hij dan lachend verweet dat ze hem ’s nachts uit de slaap hadden gehouden met hun vragen.

Volksdevoties

Door de inzet van veel heiligen was er in de tweede helft van het tweede millennium een opleving van verering van de engelen. In Frankrijk komt de devotie op bij de Franciscanen, en kent een herbeleving in de nieuwe tijd. Ook bij protestanten komt de devotie terug. Uiteraard willen we niet de verkeerde “engelen” aanroepen of dat op de verkeerde manier doen.

Seculiere ervaringen

Naast de getuigenissen van de heiligen, zijn er dooronderzoek ook veel ervaringen van ‘gewone mensen’ met engelen bekend geworden. Zo zijn er verhalen uit oorlogen bekend. In Nederland is er de bekende huisarts dr. Moolenburgh, die in 1982 vierhonderd patiënten ondervroeg naar engelervaringen, wat resulteerde in 2 boeken: Engelen. Als beschermers en als helpers der mensheid (Ankh Hermes, 1983) en Een engel op je pad (Ankh Hermes, 1991). Hij vertelt daarin veel verhalen van wonderlijke reddingen, waarbij de engel vaak verscheen als een mooie man in gewone kleren, die altijd meteen verdwenen was na redding. Maar ook beschrijft hij bedreigende voorwerpen die een andere gang gingen dan normaal gesproken verwacht zou worden en genezingen na het verschijnen van engelen. Kinderen bleken vaak extra gevoelig te zijn, en mensen die bijna dood ervaring hebben gehad. Velen hadden ervaringen met engelen in oorlogen en crisissituaties…

In Frankrijk kent men de grote enquêtes van Anne Berneten Pierre Jovanovic.

Religieuzen

Mooi is dat er zelfs een speciale congregatie is, die zich toelegt op de verspreiding van de verering van de engelen, het Opus Sanctorum Angelorum, dat onlangs officieel kerkelijk erkend werd, en dat vroeger een klooster heeft gehad in Mechelen (L).

Conclusie:

Kortom: vergeten we deze engelen niet! En bidden we zoals de zalige Paus Johannes XXIII dagelijks meermalen: “Engel van God, die mijn bewaarder zijt, aan wie de goddelijke Goedheid mij heeft toevertrouwd, verlicht, bewaar, geleid en bestuur mij. Amen.”