Vooraf - de kerk staat open voor individueel bezoek op:
- vrijdag van 9u - 17u
- zaterdag van 9u - 17u
- zondag van 9u - 17u
Historiek, patroonheilige en bezienswaardigheden.
De oudste delen van de kerk, verschillende muren in veldsteen en Doornikse steen, vinden we terug aan het koor en dwarsbeuk. Ze klimmen vermoedelijk op tot de 12de -13de eeuw. De vierkante toren zou dateren uit de 13de - 15de eeuw. De gemeente Niviala werd reeds in de 9de eeuw vernoemd. Nevele werd een van de belangrijkste heerlijkheden van Vlaanderen. Eerst was er te Nevele waarschijnlijk slechts een kapel waarvan men, zoals voor vele andere kerken, de stichting toeschreef aan de Heilige Amandus. Het patronaat van de kerk behoorde eerst aan de bisschop van Doornik, dan aan de graaf en tenslotte aan de abt van de abdij van Drongen.
Vanaf de 9de of 10de eeuw was er een kapittel van zes kanunniken en een proost, die in 1146 door Erardus en de kanunniken aan abt Gozewijn en zijn opvolgers van de Norbertijnerabdij van Drongen werd geschonken om er de pastorale zorg met toestemming van Anselmus, bisschop van Doornik, uit te oefenen. Paus Eugenius III bekrachtigde dit in 1146. De pastoors waren dan ook reguliere kanunniken en werden de Muncken (monniken) van Nevele genoemd.
De kerk had in 1381 veel te lijden onder de gevechten tussen de Gentenaars en Lodewijk van Male. Ook tijdens de godsdiensttroebelen van de 16de eeuw leed het gebouw veel schade. Tussen 1590 en 1609 werd de zuidelijke zijbeuk herbouwd. De jaartallen worden vermeld in bakstenen in de zuidgevel. In 1725-1726 kwam de noordelijke beuk tot stand en de sacristieën werden tegen de vlakke koorafsluiting gebouwd in 1764 en 1828.
De vernielde kerk.
Op 19 oktober 1918 werd de toren door de Duitsers opgeblazen en in mei 1940 vertoonde de kerk grote gaten door het inslaan van Duitse en Belgische granaten.
Na de verwoestingen van de eerste wereldoorlog werd een houten noodkerk op de markt gebouwd.
Reeds in 1267 drong de heer van Nevele aan dat de abt van Drongen het patroonfeest van Nevele zou opluisteren door er een hoogmis te celebreren. Volgens de beslissing van hogerhand was hij hiertoe niet verplicht, maar kon dit vrijwillig doen.
Deze patroonheilige ,de heilige Mauritius, samen met de Heilige Cornelius en Sint Pieter staat afgebeeld op de kuip van de predikstoel. Dit beeldhouwwerk is van de hand van Jacob Collyn uit Gent. Een borstbeeld in wit marmeren medaillon vervaardigd door beeldhouwer Inghels in 1808 prijkt boven het Mauritiusaltaar.
Vroeger werd in de kerk een reliekdoos in zwart leder met zilveren belegsels en het beeld van de Heilige Mauritius in verguld zilver bewaard. Hierbij behoorde een staafje dat in de gewijde olie werd gedoopt en zo aan de oren van doven werd gebracht.
Het had als opschrift ‘Sancte Mauriti, ora pro nobis. Sit memoria Mauritii in benedictione et ossa ejus pullulent de loco suo’. De parochianen konden ook inschrijven in het Broederschap van de Heilige Mauritius en jaarlijks greep een grote ommegang plaats.
In de 16de en 17de eeuw werden in de processie het kruis, de standaarden en beelden door de pijnders gedragen. Hiervoor ontvingen ze een hesp, een roggebrood en een pot bier ‘voor de mannen die St.-Mauritius ommedroughen’. Dit was zwaar werk want men trok zelfs naar Poesele en Landegem. De schutters vergezelden hen en schoten hun vuurroeren regelmatig af. Dan was er een grote volkstoeloop en werden geld en giften aan de heilige geofferd o.a. graan, vlees, boter, brood, gevogelte, appelen en andere vruchten en vlas. Zoals op andere bedevaartplaatsen konden de pelgrims een teken van Sente Mauricius, een vesteltje in lood bekomen dat zij dan op hun hoofddeksel of op hun jas vastmaakten als teken van hun deelname aan de bedevaart. Ook kon men een prent met de heilige bekomen waarop een gebed of een litanie stond.
Wat zo’n teken was, verstaan wij goed uit de oude statuten van het Nevelse broederschap van de Heilige Drievuldigheid: “Iederen confreere sal moeten op synen hoed, naer oude usantiên (gewoonten), draegen een silveren trompken (teken van de jacht) met een zilveren ketentjen, op St.-Hubertusdag en gedurende die novene”. Ook Sint-Hubert had een broederschap te Nevele (op 5 september 1655 opgericht door bisschop Triest).
Bronnen:
Het tijdschrift van de heemkundige kring “Het Land van Nevele” & "Doorleefd Mysterie" van Martine Pieteraerens en Livia Snauwaert, Gent 2005.
