DE KERK VAN GOTTEM
De kerk van Sint-Martinus en Sint-Eutropius is ingeplant op een kleine heuvel ten westen van de oude Leie met nog omringend kerkhof, met lage bakstenen ommuring. Volgens een legende samen gesticht met de kerk van Grammene door twee zusters die het niet eens konden worden over de vestigingsplaats van een kerk. Vermoedelijk vroegmiddeleeuwse bidplaats (zie ligging, Germaanse naam en het patrocinium). In 1171 vermelding van een kerk in bezit van het kapittel van Doornik. Mogelijk is de vierkante onderbouw van de kruisingstoren, van Doornikse steen in onregelmatig verband, van romaanse oorsprong.
Behouden vroeggotisch koor en transept van het eenbeukig kruiskerkje vermoedelijk uit eind 13de eeuw. Achthoekige klokkenkamer van Lediaanse steen toegevoegd eind 14de tot 15de eeuw. Eenbeukig schip in 1860 vervangen door een groter driebeukig neogotisch schip onder één zadeldak met vernieuwd interieur (zie F. De Potter). Tussen 1890 en 1906 restauraties uitgevoerd door architect G. Hoste onder meer aan de daken en de oude delen met vernieuwen van de gewelven van koor, transept en toren. Beschadigd in 1918 maar voornamelijk in mei 1940 toen de kerk, vlakbij de Leie, door beide legers onder vuur genomen werd. Koor, transept en toren konden gerestaureerd worden in 1941; neogotisch schip en mobilair waren niet meer te redden. In 1951-53, huidig eenbeukig schip gebouwd naar ontwerp van architect G.J. Callens (zie gevelsteen binnenin). Bij recente isolatiewerken onder leiding van architect G. De Muynck, betonnen cassettenplafond van het schip binnenin beplankt.
Hier de foto van de kerk zoals ze er in 1985 uitzag :
Rechthoekige plattegrond met eenbeukig schip van vijf traveeën, niet uitspringend transept van één travee, kruising en koor van twee traveeën met rechte sluiting; flankerende berging en sacristie. Rond traptorentje in de noordelijke oksel van transept en koor, aanleunend tegen de toren. Afdekkende zadeldaken (leipannen). Westgevel met brede puntgevel met oculus en drie deuren. Zijgevels geleed door steunberen waartussen brede rechthoekige vensters. Kruisingstoren op vierkante aanzet, overgaand in achthoek door middel van tentdakjes. Klokkenkamer met spitsboogvormige galmgaten. Koor en transeptarmen met hoog spitsboogvenster met tracering.µ
Interieur
Bakstenen schip geleed door pijlers waarop de betonnen gordelbogen rusten. Scheiding schip-kruising met bakstenen muur doorbroken door twee kleine en één grote spitsboog. Oud transept, kruising en koor bepleisterd en geschilderd en overkluisd door beschilderde houten spitstongewelven; kruising met bepleisterd gewelf met ribben en ten oosten klokkengat.
Hier krijgt u een blik op het interieur van de kerk :
Mobilair
Oud en 19de-eeuws mobilair volledig vernield in de Tweede Wereldoorlog. Stenen altaartafel, neogotisch. Gepolychromeerd kruisbeeld boven altaar. afkomstig van het kerkhof.
Een foto van de preekstoel in de kerk van Gottem :
- Archief Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, dossier 5725.
- Rijksuniversiteit Gent, Fonds Vliegende Bladen, II. Gotthem.
- BERINGS G., Een onderzoek van de patrocinia van parochiekerken in het Scheldebekken vanaf het vroegste Christendom tot 1559, onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Rijksuniversiteit Gent, 1981, p. 80.
- DE POTTER F. -BROECKAERT J., Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen,, reeks I, deel 3, Gent, 1864-1870, p. 18-21.
- Monumenten, merkwaardige gebouwen en landschappen, Stad Deinze.
Bron : BOGAERT C. & LANCLUS K. 1991: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Gent, Kantons Deinze - Nazareth, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 12n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs : Bogaert, Chris; Lanclus, Kathleen
Datum : 1991
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Aanvullende informatie
Kerkhof omheen de parochiekerk met een reeks graftekens uit de 20ste eeuw.
De kerk met het omringende bijna rechthoekige kerkhof staat afgebeeld op de Ferrariskaart uit 1770-1778. Op dat ogenblik is het kerkhof ten noorden, oosten en westen omhaagd met bomen en ten westen is er een stenen muur.
Het huidige vergroende kerkhof behield de historische contouren. Tegen het koor van de kerk werd een houten calvariekruis onder een luifel aangebracht. Op het kerkhof bleven voornamelijk hardstenen graftekens bewaard uit het interbellum en de naoorlogse periode. De gekende types als kruisvormige stèles, stèles met (verhoogde) zerken en graftombes komen voor. Sommige graftekens zijn voorzien van porseleinen en metalen applicaties en tekstplaten in marbriet.
Tot de opvallendste graftekens behoort het grafteken van Jule Beresole (+1920) naar ontwerp van Antoon Van Parys, gedecoreerd met gebeeldhouwde bloemen, het christusmonogram en Alpha en Omega. De art-decograftekens voor Camiel Van Gheluwe (+1928) en de familie Van Quathem-De Groote zijn voorzien van metalen applicaties voorstellende een kruis en twee aanbiddende engelen. De in een graftuin opgestelde kruisvormige stèle voor Jules Zutterman (+1944) wordt gekenmerkt door twee gebeeldhouwde sculpturen in witte marmer van biddende engelen. En heldenhuldezerk duidt het graf aan van Jules Minjauw (+1967) en Bertha Dupont (+1970). Het grafteken voor kunstschilder en letterkundige Kamiel De Waegenaere (+1946) werd in 1980 vervangen of aangepast door een ontwerp van Paul Delporte en draagt een portret van de schilder.
Het kerkhof werd bezocht in 2016.
- Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
- ARCHIEF VOOR NATIONALE BEWEGINGEN 2020: Grafmonument Kamiel De Waegenaere, Gottem (Deinze) [online], https://advn.be/nl/db/MO000853 (geraadpleegd op 10 december 2020).
Auteurs :Mertens, Joeri
Datum: 10-12-2020
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
