In dit Sint-Jozefjaar enkele gedachten …
De heilige Jozef speelt in de evangelieverhalen een bescheiden maar niet onbelangrijke rol. Hij wordt slechts enkele keren vermeld, en dan nog voor het openbaar leven van de Heer Jezus. Tijdens de periode van de verwachting van de Maagd Maria, bij de geboorte, de vlucht naar Egypte, de opdracht van de Heer in de tempel en tot slot bij de terugvinding van de twaalfjarige Jezus in de tempel. En toch heeft de Kerk hem met vele titels geëerd. De zalige Pius XII stelde hem in 1955 aan tot patroon van de arbeiders (gedachtenis op 1 mei). De heilige Johannes-Paulus II stelde hem in 1989 aan tot beschermer van de Verlosser. En volkse traditie roept hem aan als patroon voor de goede dood. Op 8 december jl. opende de huidige Paus Franciscus met zijn Apostolische Brief “Patris corde – Met het hart van een vader” een Heilig Jaar ter nagedachtenis van de 150e verjaardag waarop de zalige Pius IX Jozef uitriep tot beschermheilige van de Katholieke Kerk (8 december 1870). Dit jaar loopt tot 8 december 2021. Ik beken dat de heilige Jozef in mijn geloof en gebed een eerder beperkte rol speelde, ook daar is hij bescheiden aanwezig, tot na de lectuur van de brief van de Paus evenwel. Op 19 maart e.k. (Feest van de H. Jozef als bruidegom van de Maagd Maria) willen wij de ogen van ons hart én ons gebed met des te meer aandacht richten op die bijzondere rol die de heilige Jozef mag spelen in het leven van de Kerk en in ons leven. Wij laten ons hierbij leiden door het zevenvoudige beeld dat Paus Franciscus ons schetst:
Wij vinden in de heilige Jozef immers een geliefde vader. Hij was de voedstervader van de Heer Jezus. Hij heeft zijn leven in dienst gesteld van de menswording van de Verlosser. Hij wilde in stilte van Maria weggaan om haar niet in opspraak te brengen, maar toch heeft hij gehoor gegeven aan de stem van de engel om te aanvaarden dat Hij die geboren ging worden Zoon van de Allerhoogste zou zijn. Hij zorgde voor een warme en vriendelijke thuis waar de Heer Jezus kon opgroeien tot de volle rijkdom van de Messias.
Jozef was ook een tedere vader. Hij zag de Heer Jezus van dag tot dag groeien en wijsheid en meer en meer in de gunst komen bij God en de mensen. Hij doet aan de Heer Jezus wat de profeet Hosea verhaalt over de zorg van God voor Israël: hij heeft Hem in zijn armen genomen; hij was voor Hem als een vader die een kind tegen zich aandrukt (Hos. 11, 3). En de Heer Jezus zag in Jozef Gods tederheid en liefde: zoals een vader zich over zijn kinderen ontfermt, zo ontfermt de Heer zich over hen die Hem vrezen (Ps. 103, 13).
Een gehoorzame vader is Jozef ook steeds geweest. Net als Maria richt Jozef de oren van zijn hart naar wat God van Hem vraagt en toont zich daarmee een echte nazaat van Abraham, Isaak en Jacob. Een telg van het Joodse volk tot wie de Heer God telkens opnieuw zegt: sjema Israël, luister mijn volk (Deut. 6,4). Tot tweemaal toe zal God de Heer aan Jozef in een droom laten weten hoe hij kan meewerken aan Gods heilsplan. En Jozef zal vol vertrouwen en geduldig die wegen gaan. Het is bij Jozef dat de Heer Jezus tijdens zijn verborgen leven in Nazareth zal leren om de wil van de Vader te doen. En de Heer Jezus zal die weg gaan, zijn leven lang, tot in Getsemane toe waar Hij onder bloed, zweet en tranen nog verkiest de wil van de Vader te doen, gehoorzaam tot de dood aan het kruis.
Jozef is ook het voorbeeld van de aanvaardende vader. Jozef aanvaardt de Maagd Maria als zijn vrouw zonder enige voorwaarde te stellen. Hij vertrouwt de boodschap van de engel op zijn woord. De adeldom van zijn hart laat hem toe om de zachtheid van de naastenliefde te stellen boven de hardheid van de Joodse wet. Daarmee geeft Jozef ons een fenomenaal voorbeeld om niet een weg te kiezen die alles uitlegt en begrijpt, maar wél een weg die in deemoed aanvaardt. Geloven betekent dan ook niet gemakkelijk en geruststellende oplossingen aanvaarden, maar wel met open ogen naar de werkelijkheid kijken en persoonlijke verantwoordelijkheid opnemen. Het is durven naar het diepe varen, en de Heer zoeken, ook al -zoals de heilige Augustinus ons leert- zit die al lang op ons te wachten op de bodem van het eigen hart.
Jozef is een creatief moedige vader. Jozef wordt door God uitverkoren om de menswording van de Verlosser met liefde te omgeven, met zorg te begeleiden. Hij draagt zorg voor Maria, en omgeeft het kleine kind en de opgroeiende Jezus met liefde en zorg als betrof het zijn eigen kind. Die weg ging evenwel niet altijd over rozen: er was de volkstelling waarvoor zij naar Bethlehem moesten, er was geen plaats in herberg, er was de kindermoord door koning Herodes en de noodzakelijke vlucht naar Egypte… Altijd opnieuw werd het leven verstoord door de brute kracht van machthebbers. En die eenvoudige timmerman uit Nazareth zal daar niét in berusten, maar zoekt zelf creatieve oplossingen om problemen om te buigen tot kansen, in het volle vertrouwen op de Voorzienigheid. Precies daarom is het ook goed dat hij de bijzondere beschermer van de Kerk is: zo blijft hij verder creatief zorg dragen voor de Heer Jezus, want de Kerk is niets minder dan de voortzetting in de geschiedenis van de Lichaam van Christus.
Wij kennen Jozef ook als een hardwerkende vader. Dit heeft Paus Leo XIII in zijn beroemde encycliek Rerum novarum (1891) nog eens uitdrukkelijk onderstreept. Als timmerman werkte hij eerlijk om in het levensonderhoud van zijn gezin te voorzien. Van hem leerde de Heer Jezus wat de waarde, de waardigheid en de vreugde is om het brood te eten dat de vrucht van eigen arbeid is. Voor hen die geen werk hebben, die niet mogen werken of door ziekte of beperking niet kunnen werken is de heilige Jozef een steunpilaar in hun oprechte roep om het belang van waardig en aangepast werk te beijveren. Het voorbeeld van Jozef is een aanklacht tegen de uitsluiting.
En tot slot blijft Jozef altijd opnieuw die vader in de schaduw. Jozef behoedt en beschermt de Heer Jezus maar laat Hem wél zijn eigen weg door het leven gaan. Vaders worden niet geboren, maar gemaakt. Niet omdat een kind ter wereld wordt gebracht is men vader, maar wél omdat men zorg en verantwoordelijkheid voor dat kind opneemt. En dat betekent niet dat men overbeschermend of bezitterig met het kind moet omgaan, maar wel dat men het ruimte biedt om vrij te zijn, om eigen keuzes te maken. Die weg gaan kan ook betekenen dat de vader zichzelf moet opofferen, de weg van de zelfverloochening en zelfgave moet gaan. Eigenlijk is de liefde van de vader voor zijn kind erop gericht het kind van hem weg te beminnen, zodat het eigen wegen gaat.
Deze onbekende, stille figuur is terecht met vele titels omkranst. Kern van àl zijn titels is precies dat hij beschermer is, onze helper bij de Heer Jezus en de Vader, die leeft om altijd voor ons te pleiten. Hij is een heilige in de volle betekenis van het woord: iemand die ons heil aanzegt, die ons heel maakt, die betere mensen van ons maakt. De heilige Augustinus vroeg zich bij de heiligen af: kunnen wij niet doen zoals deze mannen en vrouwen? En dat bracht hem tot de volle bekering: Veel te laat heb ik je lief gekregen …
Heilige Jozef, onze beschermer, spreek voor ons ten beste!
Wij willen op vrijdag 19 maart e.k. om 19u in de Sint-Laurentiuskerk de heilige Jozef bijzonder vieren en danken in een eucharistieviering. Onder de coronamaatregelen kan dit slechts met 15 personen en na inschrijving op het secretariaat (09/348.17.85). Wij plannen verder op het jaar -na de coronabeperkingen- nog een bijzondere viering ter ere van de heilige Jozef.
Gunter Maes
Guido Reni, Sint Jozef en het Christuskind, 1640, olieverf op doek, 88.9 x 72.4 cm, Museum of Fine Arts, Houston, Texas, USA
