Onlangs hadden we de gelegenheid om nader kennis te maken met de organisten in onze parochie Lokeren-Moerbeke. Ze zijn met vier: één dame (Vessela Dyakova) en drie heren: Jo Van Eetvelde, Luc De Ridder en Jo Van den Durpel. Alleen de laatstgenoemde kon niet aanwezig zijn tijdens het gesprek in de dekenij.(met pasfoto)
Hoe lang zijn jullie al organist en voor welke parochiegemeenschap(pen) spelen jullie?
Vessela: Ik speel orgel vanaf 1997. Op dat moment ben ik gestopt met de muziekacademie in Lokeren. Het was voor mij een uitdaging om een nieuw instrument te leren dankzij priester Herman Steels uit Lokeren. Ik nam direct contact met mijn collega’s uit Gent en ik bereidde me voor op de toelatingsproef op het conservatorium als tweede instrument. Ik speelde al een hele tijd piano. Op die proef was ik geslaagd en zo kon ik naar het conservatorium om orgel te studeren vanaf het derde jaar. De eerste twee moest ik niet doen dankzij mijn vroegere opleiding.
Ik vind orgel een fantastisch instrument. Ik durf mezelf niet echt een organiste te noemen, want om echt goed te spelen heb je in feite een heel leven nodig! Maar als je een beetje basiskennis hebt met de vingers, gaat het gemakkelijker. Ik heb altijd aan mijn echtgenoot gezegd dat het toch de moeite loonde om vanuit Bulgarije naar hier te komen om dit instrument te leren bespelen.
Ik heb veel jaren in Spoele op het elektronisch orgel gespeeld. Nadien heb ik ook in Lochristi gespeeld en was ik daar ook koordirigente. Nadien kon ik aan de slag bij de muziekacademie van Dendermonde, wat ik tot op heden doe. Ik geef les aan leerlingen van 6 tot 18 jaar en ik doe dat heel graag. Nu ben ik de vaste organiste in de Sint-Anna Heirbrug kerk.
Luc: Ik ben erin grootgebracht. Van 1963 tot 1969 heb ik in Gent conservatorium gevolgd. Mijn vader was organist en zo ben ik in 1964 begonnen omdat ik mijn broer heb vervangen. Hij was de vaste organist in Zaffelare. Dan ben ik af en toe in de privé gaan werken en tijdens de weekends mijn vader opgevolgd. Ik heb organisten vervangen tot in 1981. Toen verhuisde ik van Lochristi naar Ninove en werd ik organist in Meerbeke, waar de Ronde van Vlaanderen aankwam. Daar ben ik gebleven tot in 1998 en toen keerde ik terug naar Lochristi. Door de vermindering van erediensten werd ook mijn wedde verminderd, zodat ik opnieuw in de private sector ging werken. In 2000 ben ik door toedoen van pastoor Bonnaerens in Moerbeke beland en ik zit daar nu nog. Later kwam daar Koewacht en Kruisstraat bij en nog later Eksaarde. In die laatste gemeente ben ik in 2017 gestopt om het wat rustiger aan te doen. In juli vorig jaar kreeg ik een telefoontje van priester Herbert met de vraag om de koster van Heiende te vervangen. En ik speel daar nu ook. Af en toe vervang ik Jo (Van Eetvelde) en dan vlieg ik van de ene kerk naar de andere!
Jo V. E.: Ik denk dat ik volgend jaar 70 jaar bezig ben. Ik ben in Sint-Niklaas in de zogenaamde kosterschool begonnen in 1948. Na drie jaar ben ik naar het conservatorium in Gent gegaan met Gaby Verschraegen als leraar. Daar heb ik wel zeven jaar gestudeerd. In die tijd kon dat, zolang je geen militaire dienst moest doen. Maar toen moest ik toch naar het leger. Ik had het voordeel dat ik bij de luchtmacht zat, want ik mocht meedoen aan een internationale muziekwedstrijd improvisatie in Haarlem. We waren met vier uitgekomen over gans Europa en ik heb daar de tweede prijs behaald. Dan ben ik begonnen als organist in De Pinte in 1950. Omdat het orgel moest gerestaureerd worden en daar blijkbaar geen geld voor was, besloot ik te verhuizen naar Sint-Denijs-Westrem, waar wel een goed orgel stond.
Tijdens de drie maanden vakantie aan het conservatorium heeft Gaby Verschraegen me wekelijks gratis les gegeven en daar ben ik hem nog altijd dankbaar voor! Daarna ben ik in de Sint-Michielskerk van Gent terechtgekomen. Een heel mooie kerk, maar het orgel was niet perfect. Gaby Verschraegen was toen ook directeur van de academie van Lokeren en hij vroeg me in 1965 of ik geen zin had om orgelleraar te worden. En zo werd ik leraar orgel en notenleer aan de academie. Een paar jaar later werd Gaby directeur aan het conservatorium van Gent en zo werd de betrekking van directeur in Lokeren vacant. Ik werd hierin benoemd, maar de toenmalige deken vond het niet opportuun dat ik als hertrouwde man organist bleef. Er waren ook jongere mensen die organist wilden worden. Ik stelde mijn kandidatuur om les te geven in het conservatorium, maar er was geen betrekking vrij. Toen heb ik in Tilburg gesolliciteerd en daar werd ik aangenomen als docent orgel en contrapunt (= het toevoegen van een of meer stemmen bij een gegeven melodie). Deze cursus werd op dezelfde schaal gesteld als een doctoraat in Amerika. Als directeur had ik niet zo veel tijd om te oefenen. En nu heb ik het geluk om in Eksaarde te mogen spelen. Ook in Oudenbos speel ik nog.
Wanneer ontdekte je dat je aanleg had om muziek te spelen?
Vessela: Ik speel piano van toen ik zes jaar jong was. Mijn grootvader was dokter en op een dag zag ik een piano staan bij ons thuis in Bulgarije en sindsdien ben ik nooit gestopt. Ik kom uit een zeer muzikale familie, want mijn grootmoeder was zangeres. Ik ben in Bulgarije blijven wonen tot mijn veertigste. In Plovdiv volgde ik muziekhumaniora, afdeling piano en kamermuziek. Nu ben ik me sinds twee jaar aan het vervolmaken in de muziekacademie van Gentbrugge. Ook in de academie van Sint-Niklaas geef ik af en toe een concert.
Luc: Ik moest in de voetsporen treden van mijn vader. Het was evident dat ik ook de muzikale richting uitging. In die tijd deed ik dat graag, maar er is ook een periode gekomen dat ik de muziek vaarwel moest zeggen tijdens mijn werk in de privésector. Maar vanaf 2000 is mijn interesse weer opgewekt. Je voelt wel dat je veel moet inhalen als je een tijdje niet meer speelt…
Jo V.E.: Mijn vader was ook koster-organist zoals bij Luc. Hij besloot lessen te volgen om organist te worden en zo is hij uiteindelijk in Sint-Martens-Latem geraakt waar ik ook geboren ben. Uiteraard volgden wij. Op de duur raak je zo begeesterd door die orgelmuziek dat je besluit om ook lessen te volgen. Ik ben toch wel bij een vijftal professoren geweest, ook in Amerika, Nederland, Duitsland, Frankrijk en Italië. Eén van de mooiste herinneringen hou ik over aan Haarlem. Als je in die kerk binnenkomt, lijkt het orgel op jou te vallen. Zo indrukwekkend groot is dat. Af en toe speel ik nog eens in de Sint-Baafskathedraal met Edward De Geest. Dit is toch wel merkwaardig: ook hij is van Doorslaar. In zo’n “onooglijk” dorp is mijn vader geboren, ook Gaby Verschraege én Edward De Geest.
Hebben jullie een bepaald lievelingsstuk of een lievelingscomponist?
Jo V.E.: Och, dat is zo uitgebreid hé? De belangrijkste man is toch Johann Sebastian Bach.
Vessela: Zonder orgel kun je Bach niet begrijpen. Bach is de nummer één voor de organisten, maar César Franck is dan weer belangrijk voor de Franse muziek.
Jo V.E.: Bach heeft zoveel verdiensten omwille van het feit dat hij heel intelligent was. Hij was ook heel gevoelig, want anders kun je zo geen passies, oratoria en cantates componeren. Op de Aswoensdagviering in de Sint-Annakerk speelde ik van hem enkele liederen uit de Franse suites. Die sarabandes zijn zo ingenieus en zo declamatorisch…
Luc: Ik heb ook vele liederen die ik graag speel. Ik hou van variatie. Tegenwoordig kun je wel bijna geen grote stukken meer spelen tijdens een misviering, of je moet het er juist vóór doen. Na de mis heb je maar twee minuten en dan is iedereen de kerk uit.
Gaan jullie soms naar andere organisten kijken of luisteren?
Jo V.E.: Ik probeer het wel, maar het komt er minder van, zeker bij mij. Eén van de zware problemen is dat je te technisch luistert en denkt dat je het toch anders zou uitvoeren. Tegenwoordig zijn er op TV specifieke kanalen voor klassieke muziek. Die muziek ligt natuurlijk vast, want dit is opgenomen. Als je dan live naar een concert kijkt, denk ik meer na hoe ik het zou spelen.
Vessela: Een liveconcert is inderdaad iets anders. Zo’n orgelfestival is altijd interessant om te vernemen hoe de opvattingen zijn voor het opstellen van een programma. Zulke concerten zijn voor mij altijd een mooie belevenis.
Spelen jullie nog andere instrumenten?
Vessela: Ik speel al lang piano. Ik heb onlangs een CD opgenomen met liederen van Schubert. Die wordt vaak gedraaid op Klara.
Jo V.E.: Eén van de problemen in onze parochie is dat we weinig deftige instrumenten hebben. In Daknam staat een goed orgel. Ook in de Sint-Laurentiuskerk hebben we een majestueus orgel waarop ik graag speel, maar bij de restauratie zovele jaren geleden heeft men een beetje de verkeerde keuze gemaakt. Die oude elektrische tractuur moet er eigenlijk uit. Op een piano speel je ook niet via elektromagneten. Maar ook het orgel van de academie is OK. Dat is een Colomb-orgel, gemaakt door een van de voornaamste bouwers van bij ons. Eigenlijk heeft elk orgel zijn specifiek karakter, net zoals elk kerkgebouw verschillend is
Luc: Maar elk orgel moet onderhouden worden. Wanneer je dit telkens uitstelt, stijgen de kosten alleen maar.
Jo V.E.: Mijn voorstel is ooit geweest om het orgel van de vroegere paterskerk te verplaatsen naar Sint-Anna. Dat staat daar nu te verkommeren en nochtans is het een vrij historisch instrument dat amper 110 jaar oud is, maar toch één geheel vormt waaraan weinig “geprutst” is. Maar het enige orgel waarbij ik mezelf goed voel, is dat van Daknam. Tijdens de vigilies komt er toch weer wat leven in de brouwerij.
Spelen jullie ook niet-kerkelijke muziek?
Vessela: Uiteraard, maar we blijven toch altijd bij het klassieke genre.
Jo V.E.: Vessela is natuurlijk een geval apart, want als pianiste heeft zij haar specifieke repertoire. Maar ik speel niet zoveel niet-kerkelijke muziek. Ik ben ook een tijdje beiaardier geweest.
Hebben jullie al CD’s gemaakt?
Jo V.E.: Ik heb er al een aantal gemaakt. Het precieze aantal weet ik niet, maar mijn eerste opname heb ik in Watervliet gemaakt. Het waren toen nog platen. Ik heb een hele lijst met eigen composities.
Vessela: Van Jo (V. E.) heb ik partituren gekregen met muziek voor kleine kinderen. Die zijn heel geslaagd.
Luc: En ik heb er ook een paar van Jo (V.E.). Af en toe creëer ik eens iets, maar ik voel me geen specialist.
Jo V. E.: Ik schrijf nog regelmatig muziek en leg me ook toe op bewerkingen. Er is veel materiaal dat je kunt bewerken, bijvoorbeeld klavecimbel- of pianomuziek. Van sommige aria’s van Bach heb ik ook bewerkingen gemaakt. De Bruiloftsmars, de Brabançonne, de Vlaamse Leeuw, het Europees volkslied enz. Een hele bundel!
Vessela: Waar het eigenlijk op neer komt, is dat je door te spelen muziek kan delen met mensen. En dat geeft mij en mijn collega’s ook wellicht een enorme voldoening…
Geert Defauw
