Gebroken Zerk toont Vergeten Missionaris
We werden er de aandacht op gevestigd dat aan de doorgang van het oud naar het nieuw kerkhof aan de Oudebruglaan / Bleekmeersstraat een grafmonument, bestaande uit een sokkel met opstaand kruis, gesneuveld was. Bij werkzaamheden was het kruis onzacht behandeld en lag het er troosteloos bij. Een medaillon op dit kruis toonde een kelk. De gedenkplaat op de sokkel verraadde om wie het ging: Eerw. Heer Joannes Franciscus Volckeryck, zoon van Petrus en van Lievina Vervaet. De brave man was geboren te Lokeren op 7 februari 1828 en er overleden op 24 juni 1906. Meer in het oog springend was de vermelding dat hij pastoor-missionaris was geweest op het eiland Jersey en in Dorking (Eng) van 1860 tot 1903. Na zijn priesterwijding te Gent op 29 juni 1853 was hij zijn loopbaan in 1854 gewoonweg gestart als onderpastoor te Lotenhulle.
De kerkfabriek van de Sint-Laurentiusparochie kon dit vernielde aandenken er niet zomaar bij laten liggen, en maakte gebruik van de mogelijkheid die de stad Lokeren biedt om het peter/meterschap op te nemen van dit monument, met de verplichting weliswaar dit opnieuw in eer te herstellen. Zij heeft deze opdracht toevertrouwd aan stadsgenoot Grafzerken Hubert Vlaminck. Vandaag pronkt het opgefriste monument, bescheiden maar fraai, op de originele plek tussen oud en nieuw.
Het gerestaureerde grafmonument.
Wie was nu die man die gedurende meer dan 40 jaar actief was geweest in de missionering van het Engelse landschap? Samen met plaatselijke heemkundigen gingen we op zoek.
Joannes Franciscus Volckeryck werd geboren in een gegoed landbouwersgezin, op de Puttenen. Vader (°1781) en moeder (°1785) runden een uit de kluiten gewassen boerderij met vijf inwonende meiden en knechten. Toen hij geboren werd konden twee zussen en een broer op hem neerkijken, Maria Antonia van 13 jaar, Petronilla van 3 jaar en Dominicus van 1 jaar. Het belangrijke leeftijdsverschil tussen beide zussen laat vermoeden dat er kindersterfte was in dit gezin. Opzoekingen van de heemkundige kring wezen uit dat er vóór de geboorte van Joannes Franciscus reed vier kinderen jong waren overleden.
Niettegenstaande er weinig jongens overbleven voor de boerderij, toch kreeg hij er wonderwel de kans om te studeren, en via het Gentse Grootseminarie werd hij priester. De gebruikelijke start als onderpastoor, gelukkig dan wel in een landelijke gemeente waar hij zich zou kunnen thuis voelen, zal mogelijks niet hebben beantwoord aan zijn verwachtingen. Hij voelt de kriebels om te gaan werken in een omgeving waarvan hij meent dat men er méér nood zal hebben aan zijn begeleiding en energie. Zijn chef, de Gentse bisschop Delebecque, stemt in met zijn verzuchting. Hij wordt toevertrouwd aan het bisdom Southwark, waar bisschop Grant hem aanstelt tot rector van de Sint-Thomaskerk in Sint-Hélier, de hoofdstad van het eiland Jersey.
Het bisdom Southwark was opgericht in 1850 bij het herstel van de katholieke hiërarchie in England door Pius IX en omvatte het grondgebied ten zuiden van Londen, met inbegrip van de Kanaaleilanden (waaronder Jersey). Grant, vice-rector van het ‘English College’ in Rome, was er de eerste bisschop. In 1882 gingen deze eilanden over naar het bisdom Portsmouth. Jersey ligt zo’n 22 km voor de Franse kust van Normandië en is Brits Kroonbezit. De voertaal was er in hoofdzaak Frans. Toen het katholicisme in England officieel opnieuw werd aanvaard, braken op heel wat plaatsen protestrellen los, zo ook in Jersey, waar de bevolking protestants was. De onderliggende oorzaak wordt gevonden in de Franse Revolutie: velen die de eed van trouw niet wilden afleggen moesten ondergronds gaan of werden verbannen. Vandaar een grote emigratie van Fransen naar Jersey. Maar waar de protestanten hun geloof openlijk mochten belijden, moesten de katholieken dit in het verborgene doen.
In de eerste helft van de 19de eeuw was er dikwijls slechts één priester voor de hele katholieke gemeenschap van Jersey, en één kapel. In 1843 wordt de Sint-thomaskapel overgenomen van de anabaptisten. Priester Morlais staat er gedurende 17 jaar in voor de dienstverlening, tot hij zich om gezondheidsreden moest terugtrekken. Het is dan en in deze omstandigheden dat Volckeryck hier op het toneel verschijnt. Hij wordt gesteund door twee onderpastoors, de heren Reynaert en Baste, die vrij snel vervangen wordt door de heer Petitot.
In het boek ‘Histoire Religieuse de l’Ile de Jersey’ van E. De Demuin (1893) worden aan deze Belgische priester meer pagina’s gewijd dan aan enig ander actor. Hij wordt er zeer toegewijd genoemd. Intelligent, ijverig en actief, weet hij het actieterrein van de missie te vergroten. Hij doet daarbij beroep op de liefdadigheid van Franse en Belgische weldoeners.
Hij richt een school op waar de Broeders van de Christelijke Scholen voor het onderwijs instaan. Hij laat de Dames van Sint-André, wiens moederhuis in het Belgische Doornik gevestigd was, naar Jersey komen om er onderwijs te verschaffen aan jonge meisjes. En ze deden dit dan nog volkomen kosteloos. Hij kocht de oude pastorie aan. In de parochie Sint-Laurentius (wat een toeval!) bouwde hij de Sint-Mattheuskerk. Hij stichtte de plaatselijke parochiale bibliotheek. En in het kader van de armenzorg riep hij de Congregatie van de H. Vincentius a Paulo in het leven voor de heren, en de Congregatie van de Kinderen van Maria voor de dames. In 1870 begon hij zijn grootste werk: de bouw van een nieuwe kerk. De katholieke bevolking van Sint-Hélier was in die mate aangegroeid dat slechts nog een tiende ervan in de oude kerk kon. Volckeryck begon met veel moed aan die ontzaglijk grote taak. Hij kocht de gronden aan waarop de nieuwe kerk zou worden gebouwd en begon met het verwerven van de nodige fondsen. Hij mocht evenwel dit werk niet voltooien. Na achttien jaar moeilijke arbeid werd hij door zijn oversten, - onbegrijpelijk -, geroepen tot andere taken. Maar zijn hart bleef hangen in Jersey. Zijn opvolgers bracht hij nog in contact met de hem gekende weldoeners zodat zijn project uiteindelijk kon worden afgewerkt in 1887. En ze schrijven alle eer voor de verwezenlijking van de kerk op rekening van Volckeryck. Korte tijd later wordt de zorg om de parochie overgenomen door de Paters Oblaten van de Onbevlekte Maagd Maria. De eerste steen van de nieuwe kerk werd gelegd op 6 september 1883. Volckeryck mocht assisteren in een stoet van bisschoppen en andere hoogwaardigheidsbekleders. De voltooide kerk was indrukwekkend in haar Gotische stijl, met een bekleding van Bretoense graniet. De binnenbekleding en de vloeren waren eveneens van Franse afkomst. De glasramen kwamen uit Franse ateliers.
Zijn overplaatsing naar Dorking viel hem zwaar. Het was een klein marktstadje, een goede 30 km ten Zuiden van Londen. Volckeryck sprak en schreef nauwelijks een woordje Engels, en had ook geen besef van de Engelse maniertjes. Maar zijn levenshouding kon hem op termijn toch wat aanvaardbaar maken bij zijn nieuwe parochianen. Er zijn van hem maar weinig geschriften of parochieregisters overgebleven van die tijd. En dan waren ze dikwijls nog bijgehouden in het Nederlands. Dorking was voor Volckeryck allesbehalve een gemakkelijke periode.
In juli 1903 laat hij zich opnieuw inschrijven in zijn geboortestad Lokeren. In augustus viert hij er zijn gouden priesterjubileum. Hij was kostganger in het gesticht van de Broeders Hiëronymieten in de Molenstraat, waar hij drie jaar later, op 24 juni 1906, overlijdt. Hij leefde er onder broeder-overste Juliaan Bruneel (°Poperinge) en priester-bestuurder Marie Joseph Leopold (°Denderhoutem). In juni 1904 had hij er het gezelschap gekregen van zijn vroegere onderpastoor Petitot (°1836), Fransman uit de Vogezen. De uitvaartdienst van Volckeryck gaat door op 27 juni om 9u in de kapel van deze congregatie van de Broeders, een na-dienst op 3 juli om 9u in de kerk van de Paters Minderbroeders. Tot op het einde bleef hij groot in zijn nederigheid. En dankzij de tussenkomst van de heemkundige kring werd zijn grafteken behoed van een definitieve verwijdering in 2019. Er kon toen een verlenging worden bekomen tot 2021, waardoor de kerkfabriek de gelegenheid kreeg om de zorg ervoor op te nemen. Gelukkig maar!
