De splinter in andermans oog zien, maar de balk in eigen oog niet.
(Mattheüs 7,3)
Woorden met wortels
Beste lezers van ons parochieblad! In de korte tijd dat ik priester ben, ben ik redelijk vaak mensen tegengekomen die over alles klagen. Misschien ben ik zelf zo'n mens, want ik klaag ook over mensen die veel klagen. Hilarisch! Dit doet me meteen denken aan een bekend beeld uit de Bijbel. We hebben het over het menselijke fenomeen dat Jezus beschreef: De splinter in andermans oog zien, maar de balk in eigen oog niet.
De bron van dit spreekwoord vinden we in het Evangelie volgens Matteüs: Wat ziet ge de splinter in het oog van uw broeder, maar de balk in uw eigen oog merkt ge niet op? Of hoe kunt ge tot uw broeder zeggen: Laat mij de splinter uit uw oog halen, en zie, de balk is in uw eigen oog? Huichelaar, verwijder eerst de balk uit uw oog, en dan zult ge scherp genoeg zien om de splinter uit het oog van uw broeder te verwijderen. (Matteüs 7, 3–5)
Deze woorden zijn onderdeel van de Bergrede, een van de meest centrale teksten uit het Nieuwe Testament. Jezus is hier niet zomaar wat filosofische wijsheden aan het delen; Hij pleit voor een fundamentele gedragsverandering bij zijn volgelingen.
De context is een pleidooi tégen het veroordelen van anderen. De verzen ervoor luiden: “Oordeelt niet, opdat ge niet geoordeeld wordt.” Het beeld dat Jezus gebruikt is zo “anormaal” dat het onmogelijk is om het te negeren. Stel je je dat eens voor: een man loopt rond met een enorme houten balk die uit zijn oog steekt, en hij is zó druk bezig met het piepkleine houtdeeltje (de splinter) dat in het oog van zijn buurman zit, dat hij zijn eigen handicap volledig negeert. Het is een bijna onmogelijk, maar vooral zeer scherp beeld van hypocrisie.
Waarom is dit spreekwoord meer dan tweeduizend jaar later nog steeds zo springlevend, van Lokeren tot Jeruzalem? Omdat de mens nu eenmaal een natuurlijk geboren “inspecteur” is, vooral als het aankomt op de tekortkomingen van anderen. Bijvoorbeeld op de baan: Mensen vloeken op de fietser die 's avonds zonder licht rijdt (de splinter), maar vergeten dat ze zelf net die zone 30 met 50 per uur door die zone reden (de balk).
Jezus' boodschap is radicaal eenvoudig: Begin bij jezelf. Haal de balk uit je eigen oog, en pas dan zal je het scherpe zicht hebben – en de morele autoriteit – om de ander zachtjes te helpen met die vervelende splinter.
Het is een oproep tot nederigheid en zelfreflectie. En misschien, als we allemaal wat meer naar onze eigen balken kijken, hebben we minder tijd om splinters te tellen en kunnen we elkaar met een mildere blik bekijken.
