Onlangs had ik een boeiend gesprek met Jef Ballinckx, die bij sommigen onder jullie bekend staat als de ontwerper van de twee glasramen aan de westzijde van de Sint-Laurentiuskerk, m.a.w. als je binnenkomt links en rechts. Het viel me onmiddellijk op dat de heer Ballinckx ondanks zijn hoge leeftijd nog altijd heel levendig kan vertellen over zijn werk.
We begonnen het gesprek bij hem thuis, waar een opvallend glasraam hangt, zodat we meteen daarover konden beginnen…
U bent niet de maker van dit glasraam, maar wel de ontwerper?
Inderdaad, dit glasraam werd gemaakt door atelier Mestdagh uit Gent. Zij voeren uit wat de ontwerper creëert. Dit is te vergelijken met muziek. Iemand schrijft een partituur en de speler voert die uit, maar dit is altijd een interpretatie. Welke ziel of begeestering steek je in dat werk? Maar de uitvoerders (in dit geval van de glasraamfabricatie) mogen niet afwijken van het ontwerp zelf. Zij kunnen wel interpreteren in de zin van: welke glaasjes kunnen we combineren? In die zin verkies ik het kleinschalig atelier Mestdagh. De glasramen in de kerk zijn door een veel groter werkhuis gemaakt, atelier Joëlle D’Alsace uit Lanaken. Dit is ook heel degelijk, maar er werken zoveel meer mensen… Zo’n atelier werkt niet zoals een schilder die kleurtjes mengt. Zij moeten glas inkopen en ze bezitten ontzettend vele glazen in allerlei kleuren, een soort glasbibliotheek dus. De “grisailles” (= de grijsbruine vlakjes) van het glasraam zijn wel veel feller dan wat ik voorzien had.
Hoe zijn die glasramen in de kerk tot stand gekomen?
In de jaren vijftig van de vorige eeuw is er sprake geweest van een restauratie van de kerk. Op een bepaald moment was deze karwei voor één architect te veel, en is er een tweede aangeduid. Die hebben dan samen het bestek opgemaakt. Ik was toen lid van de kerkfabriek Sint-Laurentius. Ik was de laatste tien jaar ook secretaris en zo zie je vaak iets meer. Ik had gezien in het lastenboek dat hij de twee ramen aan de westzijde zou openmaken, want die waren toen dichtgemetseld.
Wat nu komt, wou Jef liever niet kwijt, omdat hij zich bescheiden wil opstellen. Maar het lijkt ons essentieel voor het ontstaan van de kunstwerken. Wat is er gebeurd?
Er was al een glazenier aangeduid. Toen vroeg Jef of hij ook een ontwerp mocht indienen. De leden van de kerkfabriek wisten niet dat hij dit kon, maar hij had wel zeven jaar in Sint-Lucas gestudeerd, o.a. monumentale kunst.
Uiteindelijk mocht u dan uw ontwerp indienen?
Ik kreeg toestemming en het was op de valreep, want de volgende vergadering vond drie weken later plaats. Maar ik had al lang zo’n ontwerp in mijn hoofd, en ik wist dat het over een doopkapel en een rouwkapel ging. Dan draaien die hersencellen op volle toeren en komt de compositie stilaan tot stand. Ik ben de hemel dankbaar dat ik die inspiratie gekregen heb.
De glasramen zijn in het jaar 1988 geplaatst. De beide panelen bestaan eigenlijk uit 21 vierkante constructies die nadien aan elkaar gezet worden. Ik heb er één op ware grootte getekend, een zogenaamde kartontekening voor de glassnijders. Maar de andere vierkanten hebben ze zelf kunnen uittekenen.
Toen werd het tijd om de kunstwerken in de kerk zelf te bewonderen en zo konden we ons gesprek ter plaatse voortzetten. Eerst trokken we naar de doopkapel.
Ik merk een overeenkomst tussen “uw” glasramen en de overige in deze kerk. Is dit bewust gekozen?
Inderdaad, de andere ramen zijn neogotisch van stijl. Oorspronkelijk waren de heiligen omringd door een achtergrond, maar die heeft men na verloop van tijd weggelaten. Ook in mijn ramen zit aan de randen alleen “grisaille”.
Kunt u iets vertellen over de beide glasramen?
Als je het glasraam in de doopkapel bekijkt (foto links), zie je misschien een bloemachtig object, van waaruit iets zou moeten komen. Het geelachtige is het christelijke dat je meegeeft, de warmte, de liefde… Dat leidt dan naar boven naar een soort kelk die ons doet denken aan een bloem. Er is iets aan het groeien. Dit is de goedheid die je kunt doorgeven als vader en moeder. Zo zie ik dit en zo heb ik het ontworpen. Alleen jammer dat de “grisaille” iets te fel is uitgedrukt, maar je kunt dit niet meer veranderen natuurlijk.
En wat kunt u ons vertellen over uw creatie in de rouwkapel?
In de rouwkapel zie je een leven dat verdort. Het is te vergelijken met de geboorte, een moeilijke passage. Je ziet ook bovenaan de symbolische handen, die erop wijzen dat je “gedragen” wordt, omhooggestoken. Daarom heb ik hiervoor warme kleuren gebruikt.
Ik beschouw mijn creaties als niet-figuratief, maar het is geen abstract werk. Er staan figuren en lijnen op die toch herkenbaar zijn.
Hartelijk dank, Jef, voor uw mooie creaties en de heldere uitleg daarrond!
Tekst en foto’s: Geert Defauw
