Jullie zullen zich misschien nog herinneren dat we afgelopen jaar een leuke babbel hadden met de organisten en de bloemschiksters, en nu mochten we spreken met enkele kosters van onze parochie Lokeren-Moerbeke.
Met wie hadden wij de eer? Gerard Jacob van de Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartkerk uit Eksaarde, Jo Van den Durpel van de Sint-Laurentiuskerk uit Lokeren, het duo Karin Van Damme en Luc Zaman van Onze-Lieve-Vrouw Kopkapel uit Lokeren en Steven Van Stappen van Sint-Antonius-Abt uit Moerbeke.
Zo ontdekten we dat ze zich allemaal met volle kracht inzetten om de vieringen vlot te laten verlopen. Maar ontdek dit vooral zelf nadat je hun enthousiaste uitleg gelezen hebt!
Sinds wanneer ben je koster in deze geloofsgemeenschap?
Gerard: Toen pastoor Janssens vertrok, heeft hij mij 14 dagen vóór zijn afscheid getoond hoe de klokken geluid werden. Toen de nieuwe pastoor Raf Vermeulen kwam, hadden we een vergadering, maar pastoor Raf kwam pas op het nippertje binnen. Ik zat naast zijn lege stoel en toen hij er eenmaal was, vertelde ik hem dat ik de jongere broer was van Etienne, die hij goed kende. Dat schept natuurlijk een band. Omdat Raf toen nationaal proost was van de KLJ, kon hij niet zoveel tijd maken om in Eksaarde te werken. Daarom vroeg hij me om enkele taken over te nemen en zo ben ik op 1 augustus 1999 begonnen. Ik doe dit tot op heden, maar ik heb een deel van mijn werkzaamheden overgedragen bij de komst van pastoor Bonnaerens. In die tijd was er nog elke dag een viering en ik was zowat het manusje-van-alles. Bij elke begrafenis zorgde ik ervoor dat alles klaarstond voor de uitvaart. Ik was dan ook de misdienaar, maar ik heb niet zo vaak de rol van lector opgenomen.
Jo: Officieel ben ik aangesteld vanaf 1 juli 1977. Officieus vanaf 1 juli 1969 of 1970. Jo Van Eetvelde was directeur van de muziekacademie geworden en moest toen vervangen worden. Maar eigenlijk ben ik begonnen in Daknam als organist. Nu bespeel ik nog het orgel in de kerken Sint-Laurentius, de Kopkapel, Sint-Anna Heirbrug en Heiende. Maar dit doe ik enkel voor uitvaartdiensten en huwelijken. Voor de rest blijf ik hier in Sint-Laurentius de dienst waarnemen.
Karin en Luc: We hebben de sleutels van de kerk gekregen op het einde van 2007, toen pastoor Roger De Witte ziek geworden is. In het voorjaar van 2008 is hij dan weggegaan. Luc en ik zijn samen begonnen; we zijn ook de “parochieploeg” van de Kopkapel. Pastoor Roger De Witte hield het bij een ploeg van twee man. Enkele jaren hebben we met z’n drieën gewerkt, tot Johan (Taragola) overleden is.
Steven: De vorige koster (Luc De Ridder) die ook organist was, is gestopt in april vorig jaar. Ik vond dat er iemand moest zijn die zijn werk voortzette. Ondertussen hebben we een heel degelijke organist (Jo Van Eetvelde), maar ik doe wat ik denk dat moet gebeuren. Ik ondervind meer en meer dat ik de dingen mag doen die nodig zijn voor het correct verloop van de zaterdagavondviering.
Waaruit bestaat je taak? Wat komt er allemaal bij kijken?
Luc: Vroeger moesten we de verwarming inschakelen, maar nu gebeurt dit automatisch. Maar als er tijdens de week een dienst plaatsvindt, moeten we het systeem wel activeren. En voor de rest moeten we alles klaarzetten voor de eucharistieviering. We zijn hier meestal een uur op voorhand, zodat we in alle rust alles kunnen klaarzetten voor de viering van 18 uur.
Karin: Meestal overleggen we met elkaar als alles klaar staat, zodat we niet voor onverwachte verrassingen komen te staan. De eerste mensen komen binnen omstreeks 17.30 u. Sommige mensen komen dan ook vroeger om een intentie aan te vragen. Ook ruimen we het prikbord op als er affiches verwijderd moeten worden en vervangen door nieuwe.
Luc: Nu zorgen we ook voor de kerstversiering. De kerstbomen zetten wij niet, want dit gebeurt door de onderhoudsman. Ook tijdens de advent zorgen we voor de passende aankleding. De bloemen op het altaar bestellen we bij een bloemist. Op geregelde tijdstippen houden we een receptie in de hal van de kapel.
Karin: We beschikken hier over een berging, waar we alle materiaal kunnen bewaren. Ook glazen, receptietafels en een koelkast zijn in eigen beheer. Samen met Luc organiseer ik dit, maar we hebben ook spontane hulp voor de afwas achteraf.
Steven: Concreet probeer ik ervoor te zorgen dat alles klaarligt: de albe, de kazuifel in de juiste kleur… Ik bestel de hosties, zet de verwarming en de verlichting aan en luid de klokken.
Gerard: Ik doe verschillende dingen. Op een bepaald moment waren er in deze kerk verschillende soorten schijnwerpers. Ik heb er toen samen met een technicus voor gezorgd dat ze allemaal vervangen werden door spaarlampen, zodat de elektriciteitsrekening drastisch naar omlaag ging. Iemand van Electrabel kwam zelfs langs om te zien of de teller nog normaal werkte!
Vroeger behandelde ik ook nog het voetpad rond de kerk met javel om het mos weg te krijgen. En vóór elke viering moest ik alles klaarzetten. Nu krijg ik wel hulp van Robert Vervaet, zodat we de taken kunnen verdelen. We beginnen de voorbereiding met het aansteken van de verlichting. Dan kijken we of de kleur van de gewaden en de doeken aangepast is. Ik leg het zondagsmissaal op het altaar. Ook de miswijn, het water en de hosties moeten er zijn. De geluidsinstallatie moet aan staan. Na de viering moet alles uiteraard weer opgeruimd worden. Zo zorgen we ervoor dat alles draait zoals het moet, als een goede huisvader.
Jo: Aanvankelijk moest ik de vieringen begeleiden en zorgen voor het sacristiewerk. Maar geleidelijk vielen enkele mensen weg, waardoor ik meer en meer functies moest overnemen. Als bijvoorbeeld de gas- of elektriciteitsmaatschappij de meters komt opnemen, dan moet ik ze de weg wijzen. Als er iets scheelt aan de klokken, dan is het ook aan mij om de toren te beklimmen en uit te leggen waar het probleem zit.
Hoe worden de klokken geluid?
Gerard: Vroeger moest ik met mijn fiets naar de kerk rijden om daar het mechanisme in werking te stellen. Maar op een bepaald moment kon ik dat via de telefoon regelen. Nu bel ik vanuit mijn huis naar een bepaald nummer dat gelinkt is aan een van de zes programma’s om de klokken te luiden. Niet elk klokgeluid klinkt hetzelfde: je hebt rouwklokken, klepgeluid, enzovoort. Alles is geprogrammeerd.
Jo: Dit gebeurt hier ook volledig elektronisch. We beschikken over vijf luidklokken. Eigenaardig is wel dat, als ze allemaal moeten klinken, de klok met de do-klank er niet helemaal doorkomt. Maar voor de rest werkt het systeem wel goed.
Karin: Eigenlijk is er maar één klokje, dat automatisch gestuurd wordt. Er is dus maar één soort klokkengelui, in tegenstelling tot de grotere kerken. Het klinkt alleen als wij het opzetten, een kwartier vóór de mis begint. Heel veel geluid geeft het niet, want als wij in de sacristie staan, horen we het niet.
Steven: Alles gebeurt volautomatisch, met de telefoon. Als ik bijvoorbeeld op 1 druk, dan luidt de grote klok Antonius. Elke klok heeft zijn specifieke nummer. Als ik 6 druk, dan klept het en als ik 7 druk, gaat de verwarming aan. Toen ik hier in het begin was, luidden alleen de twee grote klokken. Maar we hebben nog een kleine klok, Anna Theresia, en die is hier blijven hangen tijdens de oorlog. De Duitsers hebben die niet meegenomen. De klok dateert van 1638. Niemand scheen van het bestaan af te weten, maar ik stelde in de kerkraad voor om die ook in te schakelen. Toenmalig pastoor Bonnaerens zag een probleem omdat er al een aanbesteding gebeurd was voor de automatisering van de twee grote klokken. Ik stelde toen voor om met de burgemeester (Filip Marin) te overleggen. Hij wist ook van het bestaan van die klok, want hij woonde vlakbij de kerk en hij wist me te vertellen dat dit klokje geluid werd als er een kind overleden was. Een tijdje later werd door de gemeente ook geld voorzien voor het kleine klokje, en sindsdien luiden we dat als er een kind gedoopt wordt! Ik druk dan op nummer 3…
Herstel je zelf iets als iets niet goed functioneert?
Luc: Meestal gaat het om het vervangen van kapotte lampen.
Karin: Als het om een “serieus” defect gaat, sturen we een bericht naar de kerkfabriek en die verwittigen dan een firma die voor de herstelling zorgt.
Luc: Wij stoken nog met mazout en de ketel is volledig gerenoveerd, maar we moeten toch geregeld in de kelder gaan kijken om te zien of het peil nog hoog genoeg is. We hebben ook alle roosters eens gereinigd omdat we geen voldoende temperatuur kregen, maar dit moesten we niet zelf doen.
Jo: Ik houd me heel afzijdig van iets wat ik niet ken. Ik heb al veel mensen meegemaakt die meenden iets te moeten herstellen, maar achteraf werd het probleem nog groter. Ik kan me ook ergeren aan groepen die naar hier komen en die de stoelen volledig verplaatsen, maar nadien niet terugzetten. Maar 600 stoelen alleen terugzetten is een werk van meer dan 5 minuten…
Steven: Als er een lamp kapot is, dan vervang ik die. Voor die hoogtelampen is dit niet zo evident. Dan stuur ik mijn zoon naar boven en dan laat hij van bovenaf die lamp zakken. Ik schroef dan het glas af en dan monteer ik zo een nieuwe lamp. Als die beneden brandt, bel ik mijn zoon om ze opnieuw op te trekken. Eigenlijk wil ik de verlichting en de geluidsinstallatie volledig laten renoveren binnen de komende jaren. En gelukkig is mijn gemeentebestuur daar niet tegen…
Gerard: Ik probeer dit zoveel mogelijk zelf te doen. Zo heb ik zelf de staander voor de adventskrans geconstrueerd door het ijzerwerk aan elkaar te lassen. In het verleden maakte ik ook zelf kaarsen. Van de overschotjes van de kaarsen maakte ik nieuwe. Zo maakte ik ook mijn grootste kaars ooit: 1,5 meter hoog en een diameter van 10 centimeter! Die werd meegebracht naar Lourdes…
Ook kleine elektriciteitsherstellingen zijn voor mij. Of als de verwarming het niet doet, probeer ik het op te lossen. Nu gebruiken we gas, maar vroeger moest ik het peil van de stookolie geregeld controleren. Nu moet ik de verwarmingsketel programmeren als er geen zondagsviering is.
Heb je ooit al eens iets speciaals meegemaakt?
Steven: Als koster heb ik nog niet echt iets speciaals meegemaakt, maar ik ben ook voorzitter van de kerkfabriek en daar valt soms iets over te zeggen. Het geloof komt van God, maar de kerk is van mensen. En dat vertaalt zich soms in moeilijke situaties als we bijvoorbeeld een nieuw orgel aankopen.
We hebben nu ook kerkstoelen die vanuit de kerk van Koewacht komen. Maar sommige mensen zitten liever op de stoelen die ik vanuit de kerkraad heb aangekocht. Gevolg: sommige mensen zitten elke zaterdag op “hun” stoelen. De vorige ijzeren stoelen heb ik allemaal naar het containerpark gebracht.
Gerard: Ja, maar eerst wil ik het volgende kwijt: ik ben in de Eksaardse gemeenschap “binnengeraakt”, dankzij mijn vrouw Imelda.die toen nog lesgaf. Nu is ze helaas al enkele jaren overleden. Zij stelde me voor om in het zangkoor te gaan. Op een avond hoorde ik tijdens een repetitie dat er een tentoonstelling van iconen zou georganiseerd worden. Eerst hield ik de boot af, maar ik werd meer en meer betrokken in de organisatie. Veertien dagen later stonden er 25 iconen op mijn oprit. De familie van mijn vrouw had connecties met de paters van Dendermonde. Zo mochten we al hun tentoonstellingsmateriaal gebruiken, op voorwaarde dat we in de kerk religieuze voorwerpen verkochten. We hebben toen tijdens die tentoonstelling voor wel 3000 euro verkocht! Maar achteraf vernamen we dat aan die iconen toch een reukje zat. De man die ons deze kunstwerken ter beschikking stelde, had in feite enkele voorwerpen uit Rusland gesmokkeld. En zo kon ik mijn “carrière” als koster beginnen…
Luc: Ik heb het ooit eens meegemaakt dat er geen priester kwam opdagen voor de viering. Ik stond er toen alleen voor en ik heb aan de mensen uitgelegd dat er geen voorganger zou komen. Het was in de tijd dat Roger De Witte er niet meer was, en zijn vervangers hadden blijkbaar ook de afspraak gemist. Maar iedereen is blijven zitten. Ik had wel een organist, maar geen misdienaar. En zo heb ik een gebedsdienst georganiseerd, mét een omhaling! Preken deed ik niet, maar omhalen wel…
Jo: (lacht) Er is zoveel dat ik heb meegemaakt, maar ik zal me beperken tot één feit. Op een vrijdagavond, na de repetitie van het Gregoriuskoor, had ik het gevoel dat ik niet alleen in de kerk was. Ik stak alle lichten aan en ik ontdekte dat in de sacristie alle schuiven openstonden: een inbreker dus. Ik schoof alle gordijnen van de biechtstoelen weg, maar vond niemand. Plots hoorde ik een geritsel en zag een schaduw in het koorgestoelte. Ik probeerde kalm te blijven en ging via een binnendeur naar de dekenij om de politie op te bellen. Aanvankelijk waren ze niet erg overtuigd, maar plotseling ging het licht in de sacristie aan: een duidelijk teken dat er iemand “vreemd” aanwezig was. De politie kwam uiteindelijk aan met veel sirenes en zwaailichten, maar toen moest ik hen voorgaan, want zij kenden de weg niet, zeiden ze. We zagen de offerblok die voor een stuk doorgezaagd was, samen met inbrekersmateriaal. De inbreker kon niet naar buiten, maar hij had zich verschanst aan het altaar bij de grote biechtstoel, in een hoek waar het licht niet op valt. Tot een agent met een zaklamp hem opmerkte; hij bleek geen onbekende voor de politie…
Wat ik ook al een paar maal heb meegemaakt en mij schrijnend lijkt, is een uitvaartdienst te moeten begeleiden waarin alleen de kist staat: niemand blijkt de overledene te kennen, geen familie, geen kennissen…
Een welgemeende dankjewel voor de boeiende gesprekken!
(tekst en foto’s: Geert Defauw)
