Een beleidsplan
De vroegste aanleiding van het beleidsplan vindt haar oorsprong in de vorige Vlaamse regering (2009-2014). In de conceptnota “Een toekomst voor de Vlaamse parochiekerk” (24 juni 2011) van toenmalig vice-ministerpresident Geert Bourgeois, minister van binnenlands bestuur staat: “In het kader van een geïntegreerd erfgoedbeleid zet de Vlaamse Regering in op een meer gesystematiseerde en uitdrukkelijke aandacht voor het religieus erfgoed. (…) Er zijn in Vlaanderen ongeveer 1800 kerken. Ongeveer een derde daarvan is beschermd. De jongste jaren is er een toegenomen probleem op het vlak van het efficiënt gebruik voor de uitoefening van de eredienst zelf. (…) In overleg met de vertegenwoordigers van de eredienstbesturen, maar ook met de lokale besturen wens ik mee te werken aan oplossingen om aan bepaalde kerkgebouwen een nieuwe bestemming te geven. Die bestemming moet maatschappelijk verantwoord zijn, maar tegelijk ook respect betonen voor de aard van het gebouw.”
Verder vinden we ook op de website van het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC): “Om in aanmerking te komen voor subsidies voor de restauratie van beschermde en niet-beschermde kerken moeten kerk- en gemeentebesturen een kerkenbeleidsplan (of langetermijnvisie op de gebouwen van de eredienst) kunnen voorleggen.”
De uiterste datum van goedkeuren van dit plan door het bisdom en de lokale overheid (= gemeentebestuur) is september 2017, zo niet komen noodzakelijke subsidies in het gedrang.
Stappen naar een beleidsplan
De eerste maanden van 2017 is voor de parochie van Lokeren-Moerbeke de ontwikkeling van het beleidsplan in een stroomversnelling gekomen teneinde de uiterste datum van goedkeuring te halen. In de verschillende kerkfabrieken en de twee centrale kerkbesturen (dat van Lokeren en dat van Moerbeke) waren weliswaar stappen gezet, maar van een samenhangend, eenduidig ‘plan’ was er nog geen sprake. Bovendien zijn we met de dertien oude parochies van het voormalige dekenaat Lokeren sinds 15 augustus 2016 in een nieuwe situatie beland: die van de éne parochie.
Voor we aan het gebruik van de kerkgebouwen komen, is een pastoraal plan nodig. De Kerk, de gemeenschap van God op aarde, laat zich immers niet vangen in stenen gebouwen. De kerkgebouwen staan ten dienste van de gemeenschap die een onderkomen zoekt. Dus eerst werden er pastorale krijtlijnen uitgezet om de pastoraal mogelijk te maken. Daarin is er een afweging over wat haalbaar is, maar durven we ook zien wat overbodig is, en wat nu – in deze tijd – anders moet …
4 mei werden de verschillende kerkfabrieken samengeroepen en werd het plan toegelicht. Die avond werd door deken Geert ook het vertrouwen gevraagd om verder te gaan met dit plan. Dat vertrouwen werd geschonken en vervolgens werd de tekst gefinaliseerd. Een eerste versie werd overgemaakt aan het bisdom en werd met enkele vragen ter verduidelijking terug gezonden. Deze verduidelijkingen werden gegeven en een tweede versie werd ingediend. Deze versie werd door de bisschop en zijn raad goedgekeurd op 28 juni 2017.
Half juli werden de plannen overgemaakt aan het stadsbestuur van Lokeren en het gemeentebestuur van Moerbeke.
3 augustus kregen we bericht van Agentschap Onroerend Erfgoed Vlaanderen dat het kerkenbeleidsplan conform de vereisten van het Onroerenderfgoeddecreet van 12.06.2013 is opgesteld.
11 september jl. werd door de gemeenteraad van de stad Lokeren unanieme goedkeuring gegeven aan het beleidsplan en momenteel ligt het plan ter goedkeuring voor aan het gemeentebestuur van Moerbeke.
Inhoud van het beleidsplan
Door middel van het pastorale plan (eerste deel) en de inventarisatie van de verschillende kerkgebouwen (tweede deel) hebben we een uitgebreide “stand van zaken” opgemaakt. In het derde deel van het kerkenbeleidsplan worden enkele perspectieven voorop plaatsen. Dit zijn perspectieven die in de komende periode (tot 2025) steeds verder en concreter worden uitgewerkt. De gesprekspartners voor de parochiegemeenschap (vertegenwoordigd door de parochieploeg) zijn het Centraal Kerkbestuur van Lokeren en dat van Moerbeke, alsook de verschillende Kerkfabrieken, de burgerlijke overheid en de lokale gemeenschap of geïnteresseerde organisatie die wil bijdragen tot valorisatie, medegebruik of nevenbestemming. Op termijn zal voor een aantal kerken dit groeiend proces leiden tot een definitieve herbestemming en dus onttrekking aan de eredienst.
De verschillende parochiekerken in overschouw genomen kunnen we drie groepen onderscheiden. De categorieën hebben louter een functie met betrekking tot het toekomstige gebruik van de kerken in de toekomst. Ze zeggen dus niets over de emotionele waarde en drukken geen waardeoordeel uit over de lokale gemeenschap die er samenkomt. Elke kerk is evenwaardig maar niet elke kerk kan/zal zich lenen tot elk gebruik.
De kerkgebouwen in deze groep hebben als primaire functie het voorzien in de liturgie. Het zijn de (toekomstige) drie kerken waar de gemeenschap samenkomt voor de weekendeucharistie (perspectief 2025) en een vierde kerk die als “kerkgebouw ter plaatse” maximaal voor de liturgie behouden blijft. In deze groep: Sint-Laurentius Lokeren, Sint-Anna Heirbrug, Sint-Antonius Abt Moerbeke , O.-L.-Vrouw Hemelvaart Eksaarde.
- KERKEN MET NEVENBESTEMMING:
Voor sommige van deze kerken in de parochie Lokeren-Moerbeke is reeds een proces in gang gezet waar er gekeken wordt naar een medegebruik en/of nevenbestemming voor het kerkgebouw naast een occasioneel liturgisch gebruik. Dit proces wordt op een constructieve en actieve wijze verder gezet zodat voor de gebouwen als voor de parochiegemeenschap op basis van die vruchtbare dialoog een zo gunstig mogelijk perspectief voor de kerken en hun gebruik kan ontwikkeld worden. In deze groep: Sint-Paulus Oudenbos, Heilig Hart Kruisstraat, O.-L-.Vrouw Kopkerk Bergendries.
Omwille van hun ligging en verankering blijven deze kerken voor de liturgie een belangrijke kerk. Naast deze liturgische functie wordt er in overleg met de Kerkfabriek gekeken naar een parochiale of pastorale nevenbestemming. De vraag vanuit de parochie en pastoraal is dat deze kerken open zouden zijn voor bezoek, dat er bekeken wordt of er een onthalende functie kan gebeuren. In deze groep: O.-L.-Vrouw Doorslaar, O.-L.-Vrouw Daknam, Heilig Hart Heiende.
Zoals gezegd zal voor sommige kerken op langere termijn een HERBESTEMMING mogelijk zijn. Pas dan, en enkel dan, kan er geen liturgie meer plaatsvinden. Momenteel geldt dit énkel voor de ‘Paterskerk’ Lokeren en de kerk van Koewacht. Voor de Spoelekerk zijn de gesprekken momenteel zo gevorderd dat ook hier op korte termijn een onttrekking van de eredienst zal gebeuren en de verkoop van het kerkgebouw aan de stad kan plaatsvinden.
Ontplooien van het beleidsplan
Het kerkenplan zal zich gaandeweg doorheen de verschillende jaren ontplooien. We willen verder inzetten op een groeiende verbondenheid tussen de lokale gemeenschappen in de groei naar een grotere gemeenschap die wil verbinden, verstevigen en groeikracht geven ter plaatse. De uitwerking gebeurt in stapjes. Een eerste stap houdt in dat bij Pinksteren 2018 de zaterdagavondviering in Oudenbos vervalt. We vieren er dus nog een heel pastoraal jaar van advent tot Pinksteren. In dat jaar willen we met de kerkgangers ter plaatse én met de andere gemeenschappen in zorgzame aandacht de voorbereiding treffen zodat niemand in de kou blijft staan wanneer er geen weekendvieringen (maar dus wel huwelijken, uitvaarten en schoolvieringen) meer plaatsvinden in Oudenbos.
