MISSIEZUSTER MARIETTE, EEN LEVEN IN DIENST VAN DE MEDEMENS
Op 20 oktober vindt Missiezondag plaats. Dit vonden we een mooie aanleiding om een gesprekje te hebben met iemand die echt aan missionering heeft gedaan. We zochten en vonden iemand uit onze parochie Lokeren-Moerbeke: Zuster Mariette Raes van de Zusters van Liefde. Zij heeft gedurende ettelijke jaren in Congo gewerkt. Maar we laten haar liever zelf aan het woord:
Zuster, kan u zichzelf even kort voorstellen?
Ik ben geboren in Sint-Niklaas in 1934. Ik heb de oorlogsjaren meegemaakt en in het middelbaar secretariaatsstudies gedaan. Ik wou graag verder studeren voor verpleegster, maar als oudste van de kinderen moest ik gaan werken. Ook na de oorlog was de toestand niet gemakkelijk.
In 1955 ben ik in het klooster gegaan. Dat was bij de Zusters van Liefde in Gent. Na een noviciaat van twee jaar deden we onze eerste geloften en toen kregen we al een plaats. Ik deed een aanvraag om naar de missies te gaan en vrij plotseling moest ik al vertrekken in 1958, naar Congo. Dit land stond vóór zijn onafhankelijkheid, maar daar dacht ik toen helemaal niet aan.
Had u even later niet door wat er ging gebeuren?
In 1959 rommelde het al. We kenden al moeilijkheden met onze zusters in de Kasaï. Ik zat toen in de Lage Congo en deed er bureauwerk in het zogenaamde provincialaat. Vaak ging ik mee met de provinciaal om er kloosters te bezoeken.
En in 1960 brak de opstand uit?
Inderdaad. We moesten vluchten en ze hebben ons met de helikopter naar een ander gebied gebracht. We waren met een hele groep: 10 Belgische zusters en zowat 20 inlandse. Die laatsten waren eigenlijk nog niet bij ons aangesloten, maar uit schrik voor misdadig gedrag van de opstandelingen werden ze bij ons ingelijfd als Zusters van Liefde.
Daarna moesten we vluchten naar Kinshasa. Alle zusters, paters, broeders en leken stroomden daar toe. We mochten kiezen. Zij die schrik hadden, mochten naar België vluchten. Maar ik was daar nog niet lang en ik besloot te blijven. Ze hebben ons dan onderverdeeld en we zijn met zes naar Kasaï getrokken.
Was het daar misschien rustiger?
O neen! Maar het huis van de vroegere zusters stond leeg. We zaten niet ver van de procuur van de paters, wat toch een beetje bescherming bood. We hebben daar van alles meegemaakt wat met oorlog en opstand te maken heeft. Door de onveiligheid hebben we niet veel werk kunnen verrichten. De “indépendance” begon eind juni 1960 en een tijdje later vond de verantwoordelijke voor het onderwijs dat de scholen opnieuw moesten beginnen in september. Maar er was bij ons niemand die onderwijsbevoegdheid had; alle leerkrachten waren naar België gevlucht. Ze hebben mij dan in een klas “neergeploft” en dat was heel moeilijk. Ik kende de taal (Tshiluba) niet, hoewel ik al een beetje verstond. Het Frans was de voertaal, ook op school. Vraag me niet hoe ik dat lesgeven allemaal heb kunnen beredderen. Het was met vallen en opstaan. We hebben toen aan België ondersteuning gevraagd, want de kans bestond dat ze onze school zouden sluiten als er te weinig leerkrachten waren. Zo zijn er een drietal zusters aangekomen en een directrice.
Hoe ging het dan verder?
Ik moest geen les meer geven, maar een tijdje later begon een stammenoorlog. Twee stammen – de Lulua’s en de Baluba’s – stonden tegenover elkaar. Wij hadden ook zusters van beide groepen. Wij hebben die uit elkaar moeten trekken en de zusters die tot de Lulua’s behoorden bleven bij ons. De Balubazusters zijn dan naar een andere streek getrokken. Men vroeg vrijwilligers om mee te gaan en ik bood me aan. Ik deed het economaat en de administratie. Daar was ook een groot weeshuis en wij moesten voor het eten zorgen.
Stilaan is alles een beetje gekalmeerd en toen is Mobutu aan de macht gekomen. Ik herinner me dat hij nog in onze auto heeft gezeten, maar toen was hij nog geen president.
Toen werd ik overgeplaatst naar Mikalai in de brousse. Daar was ook een noviciaat en een verpleegstersschool met een groot internaat. Ook leerkrachten werden daar opgeleid. Ik zorgde voor de opvang van de internen en gaf ook af en toe les, vooral muziek, want ik kon dat een beetje. Ook handwerk heb ik gegeven.
Een tijd later vertrok ik naar Matadi aan de kust. Daar heb ik acht jaar verbleven, mijn langste tijd. Daar was een overste die wist dat ik geïnteresseerd was in verpleging. Zij was verpleegster en wij hadden een dispensarium. Wij verkochten meer en meer medicatie, omdat wij dit in het groot konden aankopen in Kinshasa. We konden de mensen met een voorschrift tegen een deftige prijs medicatie aanbieden. Wie naar het ziekenhuis ging, moest ervoor zorgen dat hij alles zelf meebracht, tot en met de handschoenen van de chirurg! En zo was ik dikwijls met de auto onderweg, van en naar Kinshasa. Het was een hele dag rijden, 500 kilometer… Ik stond ’s morgens om vier uur op, en ’s avonds laat was ik terug. Vaak reed ik alleen. Nu zou ik dat niet meer durven, maar als je jong bent, denk je niet zozeer aan de risico’s. Ik heb dikwijls lekke banden moeten vervangen…
In Matadi hebben we ook een gehandicaptencentrum opgericht. Dat kwam er omdat op een dag een jonge gehandicapte ons om hulp vroeg. Wij dachten dat er bijna geen mindervaliden waren, want we zagen nooit iemand. Maar Matadi is een en al rots en die mensen woonden helemaal beneden. Zij kwamen nooit naar boven, want ze werden weggestoken. Zo zijn we met steun van de Europese Unie begonnen met hulp aan fysisch gehandicapten.
En over welk jaar spreken we nu?
Die bouw vond tussen 1977 en 1980 plaats. Ook het plaatselijke bisdom zorgde voor mogelijkheden om er te kunnen werken. We spraken die gehandicapte jongen aan met het verzoek om zijn soortgenoten naar ons te laten komen. Zo reed ik met een busje om die mensen op te halen. Meestal waren het meisjes en die hebben we dan opgeleid om te leren naaien. Zo hadden ze iets om handen en konden ze beter voor zichzelf instaan. In het begin wilden die meisjes zich niet tonen. Ze waren heel beschaamd. Maar na een jaar verdween die schroom en kwamen ze enthousiast naar het busje. Ze werden ook veel weerbaarder.
Hoe verloopt de situatie nu?
Ik heb nu minder contacten met Congo, omdat er veel zusters werken die ik niet ken. Maar de toekomst is verzekerd. In Bangui hadden ze maar één huis, maar nu zijn er al drie. Toch kennen we weinig roepingen. Met een van de zusters heb ik nu weer contact. Zij was in 2005 al veel met computers bezig en zij heeft mij veel bijgebracht in verband met informatica. Zij deed de rekeningen en ze was ook technisch heel begaafd. Een kapotte leiding herstellen was voor haar geen probleem.
Ik heb altijd een heel goede band gehad met de zwarte bevolking. Toen ik daar in 1958 aankwam, ben ik onmiddellijk in een gemengde communauteit geweest. Waarom zou ik me dan superieur voelen? Ik had ervoor gekozen om deze bevolking op te trekken.
Is de politieke situatie nu onder controle?
Neen, die is nooit stabiel geweest. Er is zeker tweemaal een devaluatie van de Congolese munt geweest. We haalden geld af om ons onderwijzend personeel te betalen. Het waren zakken vol briefjes die eigenlijk niets voorstelden. Toen we de leerkrachten hadden uitbetaald, stelden we vast dat deze bedragen de volgende dag bijna niets meer waard waren… Heel veel mensen zagen het toen niet meer zitten.
Ook later waren we spijtig genoeg getuige van volksopstanden. De genocide in Rwanda is ook niet aan mij voorbijgegaan. Hele families kwamen hulp vragen… een vreselijke toestand.
Nu zou ik het niet meer aankunnen, mocht er hier iets ergs voorvallen.
Ik heb als kind de oorlog bij ons meegemaakt en als jonge zuster vele slechte dingen gezien.
Wanneer bent u dan definitief naar België teruggekeerd?
Dat was in 1989. Hagewinde werd voor de zusters stopgezet. Zij die zorgbehoevend waren, trokken naar rusthuizen. Ik werkte een jaar voor Lumen Vitae in Brussel en daarna trok ik naar Lokeren als gepensioneerde. Maar ik werkte nog tot mijn 70e als vrijwilliger bij de CM om er voor zieken en bejaarden te zorgen in de vakantiehuizen. En nu ben ik nog bezig met Ziekenzorg op de parochie. Op mijn 85e gaat het wel allemaal wat stroever, maar ik ben nog in goede gezondheid en ik ben blij dat ik mag terugkijken op een rijk leven in dienstbaarheid!
Bedankt, zuster, voor deze boeiende babbel!
Geert Defauw
